Initiatiefgroep wil meer regie overheid voor boerenperspectief

Achter Regie op Ruimte zitten in de landbouw bekende namen als melkveehouder Alex Datema, voormalig landbouwminister Cees Veerman, boer en bestuurder Frans Keurentjes, hoogleraar Jan Willem Erisman, melkveehouder Jos Verstraten, landbouweconoom Krijn Poppe en Willem Lageweg van de Transitiecoalitie Voedsel.

Datema is voorzitter van BoerenNatuur en Verstraten LTO-melkveebestuurder. Op persoonlijke titel schreven ze mee aan dit rapport. Directe aanleiding om met deze zienswijze te komen, was de perspectiefbrief die landbouwminister Henk Staghouwer in juni verzond, zegt Verstraten. 'Die brief werd in de Tweede Kamer volledig afgebrand en ook de boerenorganisaties reageerden teleurgesteld. Wij willen vanuit onze eigen expertise en ervaring laten zien hoe zo'n perspectief er wel uit kan zien.'

Overheid leunt achterover

De initiatiefnemers zien een overheid die ambitieuze doelen stelt, maar bij de invulling van het perspectief voor de boeren achteroverleunt. 'Als de transitie moet versnellen, dan is daarvoor regie nodig van een overheid die de boeren helpt deze door te maken', zegt Verstraten.

Overheidsregie is er onder meer nodig bij het vergroten van de afzet van duurzaam geproduceerd voedsel. Dwing supermarkten en verwerkers om jaarlijks een vast percentage af te nemen, luidt een advies. Een percentage dat in de loop van de jaren kan worden opgeschroefd en dat boeren afzetzekerheid moet bieden. De duurzame producten worden bijgemengd in de gangbare keten. Het is de bedoeling om de hele keten en alle consumenten te laten betalen voor de transitie en dat niet alleen af te late hangen van de groep consumenten die biologisch of Beter Leven-producten kopen. 'We moeten ervan af dat alles wordt afgewenteld op de laagste prijs', zegt Verstraten.

Voedsel iets duurder

Tegen dergelijke marktafspraken zou de Autoriteit Consument en Markt in verweer kunnen komen, maar de initiatiefgroep wijst erop dat voormalig landbouwminister Carola Schouten juist meer ruimte heeft geschapen voor duurzaamheidsafspraken tussen marktpartijen. 'Ons voedsel zal iets duurder worden, maar dat is nodig om stappen te zetten', stelt Datema.

Voor de vele maatschappelijke eisen en (natuur)wensen die op het boerenerf landen, is een structurele en langjarige vergoeding een eerste voorwaarde. Dat geldt niet alleen voor de opbrengstprijzen, maar ook voor de afspraken over natuurbeheer.

Uit modus stappen

Datema: 'Als je voor natuurbeheer een afspraak van vijftien jaar kunt maken, dan kun je als boer een andere keuze maken en uit de modus stappen van steeds intensiever en steeds meer produceren.' Verstraten vult aan: 'Het moet een alternatief bieden voor extra koeien melken.'

Regie op Ruimte vindt ook dat opkoopregelingen veel flexibeler moeten worden ingezet. 'De druk op ons landbouwsysteem is hoog. Er is nu geld beschikbaar en het zou dom zijn om die kans nu niet te grijpen. Onder een volgend kabinet kan dat weleens veel minder zijn', oppert Datema. 'Opkoop is nu vooral gericht op stoppers en rond Natura 2000-gebieden. Wij stellen voor om boeren ook de kans te geven een deel van hun rechten te verkopen aan de overheid om zo stikstofruimte te creëren, zodat ze minder intensief verder kunnen en zich bijvoorbeeld op natuurtaken kunnen richten.'

Datema en Verstraten benadrukken dat de adviezen van Regie op Ruimte geen alternatief zijn voor de stikstofplannen van het kabinet. Doel is om een nieuw economisch perspectief te ontwikkelen voor die boeren die nu geen toekomstplannen kunnen maken.

Het ontbreken van dat perspectief is de reden voor de grote weerstand tegen het stikstofbeleid, zegt Verstraten. 'Want als je geen alternatief ziet, dan is alles een bedreiging.'