Theo Nieuwenhuis wil duurzaam telen met aandacht voor de bodem

De stap die Theo Nieuwenhuis uit het Gelderse Didam vierenhalf jaar geleden maakte, is op zijn minst opmerkelijk te noemen. In Oud-Zevenaar, een dorpje in de buurt, had hij oorspronkelijk een melkveebedrijf. Nu bestiert hij een biologisch akkerbouw- en groentebedrijf op lichte rivierklei, waarvan 7 hectare in strokenteelt. Op de oude locatie boerde Nieuwenhuis vlak bij de bebouwde kom en van de 50 hectare grond lagen er 40 in een Natura 2000-gebied.

'De percelen waren lastig bereikbaar en weiden konden we niet. Er kwamen steeds meer beperkingen bij, zoals een scheurverbod van blijvend grasland. Toen vroegen we ons af of het wel verstandig was om op die plek verder te gaan', legt de ondernemer uit. Provincie Gelderland heeft het bedrijf uiteindelijk tegen taxatiewaarde uitgekocht.

Bodem en kringlooplandbouw

Het bleek lastig om elders een melkveehouderij te kopen. Daarom verdiepte de familie zich in andere opties. Nieuwenhuis: 'Dan maar geen melkvee, maar het geld wilden we beleggen in grond. Destijds verdiepte ik me al veel in de bodem en kringlooplandbouw.'

Traditionele akkerbouw leek de ondernemer niet wat. 'Ik wil duurzaam gewassen produceren. Daarom zag ik meer toekomst in biologisch. Na de aankoop van een bedrijfslocatie in Didam schakelden we om naar biologisch.' Belangrijk uitgangspunt voor een gezonde teelt is volgens hem het activeren en onderhouden van bodemleven. 'Ik bewerk de grond het liefst zo weinig mogelijk en verbeter de bodem zoveel mogelijk alleen van boven. De biologie moet onder de grond zijn werk doen', stelt hij.

Nieuwenhuis zaaide in 2018 als eerste op alle percelen een mengsel van gras, klaver en kruiden in om direct meer ontwikkeling in de bodem te krijgen. 'Klavers wortelen een stuk dieper dan grassen. Het mengsel bleef in dat extreem droge seizoen langer groen en gaf meer opbrengst. Het goede resultaat van de combinatie van gewassen opende mijn ogen.'

Strokenteelt

De Gelderse teler experimenteerde in 2021 voor het eerst met strokenteelt. Hij investeerde daarvoor in een strokenfrees om na die bewerking de gewassen in de 3 meter brede stroken te planten. Daartussen stond nog het graskruidenmengsel. De mix bleek veel te competitief te zijn voor het cultuurgewas. Dat resulteerde onder meer in een kleine koolopbrengst. Ook de voederbieten waren niet te oogsten.

'Alles groeide in het gras, dus dat moest eerst weg', vervolgt Nieuwenhuis. 'Ik wilde namelijk wel met hetzelfde systeem verder. Uiteindelijk is het doel om tussen de gewassen geen onkruid te wieden, maar planten te verbouwen. Deze planten kunnen de groei van het cultuurgewas versterken en daarvoor mineralen aanleveren.'

Biomulchfrees

Om in het nieuwe groeiseizoen van het gras af te komen, kocht het bedrijf dit voorjaar een biomulchfrees. Deze machine werkt niet dieper dan 3 tot 6 centimeter. Door deze oppervlakkige bewerking kan de biomulch onkruiden en grassen vernietigen. De werkbreedte komt precies uit met de stroken en de akkerbouwer is te spreken over zijn eerste ervaringen met de relatief nieuwe machine.

In zijn zoektocht naar een ander gewas dan een grasmengsel als onderzaai kwam Nieuwenhuis uit op een zelf samengestelde combinatie van gewone spurrie, stoppelknollen, onderaardse klaver, kleine klaver, spinazie en porselein. Dit om stikstof uit de lucht te binden, een diepe beworteling te krijgen en de bodem bedekt te houden. Daarnaast denkt de teler met de 'groene deken' onkruiden tegen te gaan.

Mengsel inzaaien

Circa twee weken na het zaaien of poten van het cultuurgewas wordt het mengsel ingezaaid. 'Mocht de concurrentie zich alsnog aandienen, dan kan ik met een Güttler-wals tussen de gewasrijen het mengsel rollen.'

'Het systeem werkt tot nu toe vooral bij prei goed', vindt Nieuwenhuis. 'Het gewas steekt erboven uit en heeft weinig last van ziektes. Ook een koolgewas als savooiekool gedijt goed tussen de groenbemestermix.' Toch zijn er op het land ook gewassen te zien die te veel hinder ondervinden van de onderzaai.

Knolselderijstroken

'Bij de knolselderijstroken hebben we het mengsel te snel na het planten ingezaaid. Daar vind je het gewas nauwelijks terug. Het kiezen van het juiste moment van onderzaaien is nog een zoektocht', ervaart de teler.

Al zittend tussen de aardappelen licht de ondernemer de methode toe die het bedrijf in dat gewas toepast. Die is namelijk anders dan bij de groenten. De aardappelen zijn niet aangeaard, maar groeien tussen gemulcht gras. 'Voor het poten heb ik met een biomulcher het gras in de strook gemulcht. Een kleine maand na het poten heb ik het gras dat hier rondom het perceel stond gemulcht en tussen de aardappelen gestrooid.'

Mulchlaag

De gedachte achter de mulchlaag is om de aardappelen voeding aan te bieden, de bodem bedekt te laten en onkruid te voorkomen. Verder probeert Nieuwenhuis hiermee in de zomerdag vocht vast te houden en de temperatuur tussen het gewas niet op te laten lopen. De aardappelen zien er gezond uit en met ziektedruk lijkt het ook goed te gaan.

Wel is hier en daar een coloradokever te zien, maar de ondernemer denkt dat de larven niet uitkomen of überhaupt niet door de mulchlaag komen. 'Hier zie ik wel toekomst in. Wel vraag ik me af hoe goed het straks met rooien gaat, omdat door het neerslagtekort het gemulchte gras nog nauwelijks is verteerd.'

Strokenteelt

Met strokenteelt streeft Nieuwenhuis naar een weerbaar teeltsysteem. Daarvoor zijn behalve bodembacteriën ook schimmels in de bodem noodzakelijk. Het bedrijf verrijkt vaste mest met lignine-achtige materialen als houtsnippers, boomstronkenfreesafval en compost. Deze combinatie houdt de schimmelpopulatie op peil en zorgt voor onderdrukking van ziekten en plagen.

Als grootste uitdaging in de strokenteelt noemt de akkerbouwer beregening. 'Dat doe ik nu nog volvelds met een beregeningshaspel, maar dat gaat ten koste van een of meer stroken. Ideaal zou een sproeiboom met sectieafsluiting zijn, maar die bestaat niet. Druppelirrigatie is duur en lastig met aanbrengen. Hier kunnen we niet door het gewas heen. Bovendien heb je veel slangen nodig en gaan ze niet lang mee, dus ik betwijfel of dat duurzaam is', legt hij uit.

Experimenteerfase

Nieuwenhuis benadrukt dat in het teeltsysteem nog veel te winnen valt. 'Wij zitten hier volop in de experimenteerfase. Is strokenteelt praktijkrijp? Ik denk nu nog niet.' De werkwijze van het bedrijf wijkt af van andere strokentelers. 'Ik probeer zo weinig mogelijk in de grond te bewerken, dus ik hoef minder vaak door het gewas heen. De meesten hebben een rijpadensysteem. Dat maakt het wat betreft mechanisatie ook duur', weet de ondernemer.

Verder is volgens Nieuwenhuis ook de afzet een uitdaging. Voor de opbrengst van dit seizoen heeft hij dat al wel voor elkaar. 'De producten lever ik aan PUURland in Arnhem. Dat bedrijf brengt lokale streekpakketten rechtstreeks naar klanten. De gewassen die zij tekortkomen, verbouw ik. Op termijn verwachten ze een behoorlijke markttoename, dus dat is positief.'

Niet op grote schaal

De ondernemer onderschrijft dat strokenteelt niet voor iedereen is weggelegd. Hij verwacht zelf ook niet op grote schaal uit te breiden. 'Wij hebben een buffer omdat we onder meer fosfaatrechten hebben verkocht. Daarnaast wil ik een paar dagen per week het bodemadvies blijven doen. Dat is vooral een goede invulling voor de winterdag.'

Onder de naam Edaphon (bodemleven) adviseert Nieuwenhuis voornamelijk veehouders over bodemprocessen en kringlooplandbouw. De kennis haalt hij uit zijn ervaring in de gangbare melkveehouderij en de biologische akkerbouw.

'Verder bezoek ik bodembijeenkomsten en spreek ik met andere strokentelers en bodemspecialisten', zegt de oud-veehouder. 'Daarnaast blijf ik doorgaan met experimenteren op het land. Volgend jaar plant ik duizend hazelnotenbomen en ga ik daaronder gewassen verbouwen. Ik ben benieuwd hoe dat gaat.'