Uitbraak varkenspest treft tal van sectoren

Met de uitbraak van de Afrikaanse varkenspest (AVP) begin juli op een vermeerderingsbedrijf in het Duitse Emsbüren, komt de gevreesde dierziekte letterlijk dichterbij. De Deskundigengroep Dierziekten is in een eerste reactie nog mild gestemd over het risico op besmetting in Nederland op korte termijn.

Voorwaarde is wel dat de uitbraak bij dit geïsoleerde geval blijft. Raken wilde zwijnen in Nedersaksen besmet, dan is de kans groot dat ook de populatie in Overijssel AVP krijgt. Voor Heleen Prinsen, themaspecialist Gezonde Dieren bij LTO Nederland, is het alle hens aan dek om AVP buiten de deur te houden. 'Het voelt als Russische roulette: we weten dat besmet materiaal rondgaat, maar niet wanneer het tot besmettingen zal leiden. Daarom zetten we vol in op preventie.'

Gezien de afstand tussen de besmetting in Emsbüren en de andere haarden is 'menselijk handelen' de meest waarschijnlijke oorzaak, concludeert Prinsen. De gevolgen voor de Nederlandse varkenshouderij zijn bij een grote uitbraak desastreus. Maar ook andere agrarische sectoren zullen een eventuele uitbraak voelen.

Voor maatregelen grijpt de overheid terug op het beleidsdraaiboek voor klassieke en Afrikaanse varkenspest uit 2013, het draaiboek uitvoering dierziektebestrijding uit 2018, een plan van aanpak voor AVP onder wilde zwijnen en aanvullende wetgeving uit Brussel. LNV-minister Henk Staghouwer heeft eerder deze maand beloofd dat aangepaste draaiboeken 'op korte termijn' beschikbaar komen.

Vervoersverbod

Bij een uitbraak van AVP onder gehouden varkens of een ernstige verdenking volgt een standstillperiode van 72 uur, waarbij al het vervoer van en naar veehouderijen in heel Nederland verboden is. Na drie dagen wordt Nederland vermoedelijk in twintig regio's verdeeld om per deelregio vervoer al dan niet mogelijk maken, zo staat in het draaiboek van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit.

Prinsen: 'Volgens de wet moet elke veehouder voor drie dagen voer beschikbaar hebben en dat is ook hard nodig bij een standstill.'

De overheid zal naar verwachting enkele uitzonderingen maken, zoals het vervoer van eendagskuikens of paarden die op voordracht van een dierenarts naar een gespecialiseerde kliniek moeten. Ophalen van melk blijft onder voorwaarden mogelijk, maar niet op gemengde bedrijven met varkens, blijkt uit de draaiboeken.

'Met name op de Veluwe combineren tientallen veehouders varkens met pluimvee of kalveren. Ook de combinatie van melkvee en varkens komt onder onze leden best vaak voor', weet dagelijks bestuurder Evert Hendrikx van de Producenten Organisatie Varkenshouderij.

Ruimingen

Een besmet bedrijf en de omliggende varkensbedrijven binnen een cirkel van 1 kilometer worden bij een uitbraak geruimd. Daarnaast komt er 3 kilometer rondom de besmettingshaard een beschermingszone en in een straal van 10 kilometer een bewakingszone. Dat zorgt voor een periode van minimaal veertig dagen voor de nodige beperkingen voor alle veehouderijen in een getroffen gebied.

De overheid zal ook het vervoeren van dieren in een beschermingszone naar een opfokker of slachterij buiten dit gebied flink inperken. Voor eendagskuikens geldt een uitgebreid protocol waarbij de dieren alleen binnen Nederland en onder streng toezicht vervoerd kunnen worden en na aankomst minimaal drie weken op dezelfde bestemming moeten blijven. Ook het ophalen van melk of vervoer van eieren gaat gepaard met extra regelgeving en voorwaarden over de verdere verwerking en het benodigde verpakkingsmateriaal.

Strenge eisen

Vooral voor bedrijven met varkens zijn de eisen streng. 'Dat heeft dus allerlei consequenties voor bijvoorbeeld het uitrijden van mest bij veehouders en akkerbouwers in het gebied', stelt Prinsen. Hendrikx: 'Ook het afvoeren van kalveren, bijvoorbeeld voor melkveebedrijven met varkens in een besmette regio, zal niet overal snel kunnen. Daarvoor moeten veehouders een geschikte stalruimte beschikbaar hebben om hun dieren onder te brengen zolang dat nodig is.'

Als AVP uitbreekt onder wilde zwijnen op Nederlands grondgebied, kunnen de gevolgen voor boeren en tuinders in de getroffen regio nog ingrijpender zijn. Daarvoor geldt een apart draaiboek. België en Duitsland hebben grote gebieden maandenlang afgesloten voor al het publiek. 'Hoe gaan we dat in het dichtbevolkte Nederland aanpakken?', vraagt Prinsen zich af.

Mogelijkheden beperkt

'Voor boeren die vee inscharen in natuurgebied of mest afzetten en akkerbouwers en tuinders die gronden hebben in afgesloten gebied, is het maar de vraag wat de mogelijkheden zijn', aldus Prinsen.

Rond het 'besmette kerngebied' zal ook een bufferzone komen van minimaal 10 kilometer breed. In dit gebied geldt een vervoersverbod, afhankelijk van hoe lang besmette zwijnen opduiken. Bovendien mogen varkens in dat gebied alleen onder strikte voorwaarden naar de slacht en export van het vlees wordt vrijwel onmogelijk.