Roep om politiek ingrijpen in voedselmarkten

Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne stijgen de prijzen van veel basisvoedselproducten. De Food Price Index van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties staat al maanden op een historisch hoog niveau.

De prijsstijgingen hebben vaak geen direct verband met de beschikbare wereldvoorraden, maar zijn het gevolg van speculatie op de beurzen en termijnmarkten. Lighthouse Reports, een ngo voor onderzoeksjournalistiek, bracht naar buiten dat in april beleggers al voor 1,2 miljard euro hadden geïnvesteerd in twee grote landbouwbeleggingsfondsen. Ter vergelijking: over heel 2021 was dat 196 miljoen euro.

Multinationals

Ook op de zakelijke termijnmarkten was een toeloop van speculanten zichtbaar. Deels zijn dit commercieel belanghebbenden, zoals bakkerijen, die zich willen verzekeren van voldoende grondstoffen. Maar de beschuldigende vinger gaat ook vaak naar multinationals als ADM, Bunge, Cargill en Louis Dreyfus die voorraden zouden vasthouden om prijzen op te drijven.

De winsten die het gevolg zijn van de toeloop van beleggers stromen niet naar de primaire producenten, zoals boeren en tuinders. Bovendien raken de voedselprijzen door speculatie steeds meer losgezongen van de daadwerkelijke situatie op de wereldvoedselmarkt.

Meer transparantie

In een recent rapport van de Universiteit van Bonn wordt daarom gepleit voor politiek ingrijpen. De onderzoekers vinden de huidige prijspieken zorgelijker dan die tijdens de vorige voedselcrisis van 2008 die volgde op misoogsten en stijgende olieprijzen. In het rapport wordt gepleit voor meer transparantie over beschikbare voedselvoorraden en betere regulering voor de handel in voedselcommodities.

Ook zouden banken en grote beleggers zich moeten onthouden van speculatie. Dit laatste zou een criterium moeten zijn voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. In de Tweede Kamer lijkt er draagvlak te zijn voor meer regulering voor de voedselmarkten.

Tijdens de laatste stemming van het politiek jaar werd een motie hierover van GroenLinks en PvdA met een grote meerderheid aangenomen. Deze stelt voor om in Europa te te onderzoeken wat er tegen voedselspeculatie kan worden gedaan en of de vier grote multinationals misbruik maken van hun (monopolie)positie.