Knop moet nog om rond vraagstuk verzilting

Veel telers zijn er nog niet klaar voor, maar volgens projectleider Douwe van Noordenburg van provincie Groningen zit er niets anders op dan je aanpassen of desnoods verkassen. 'We moeten doorgaan op de ingeslagen weg, want het probleem gaat niet weg', benadrukt hij.

'Niet alleen in de kuststrook van Friesland en Groningen wordt verzilting steeds vaker gevoeld, ook elders in de wereld duikt het op als effect van verdroging en zeespiegelstijging', zegt Van Noordenburg. Behalve in Nederland ondervinden boeren ook daar steeds meer last van oplopende zoutgehaltes in de bodem.

Niet onderschatten

Nu nog is het probleem van verzilting van de bodem in Groningen gering ten opzichte van andere plekken in de wereld. Maar je moet het niet onderschatten, waarschuwt Van Noordenburg.

'Het lukt nu nog om het zilt uit te spoelen met water uit de Rijn en het IJsselmeer. Maar de kweldruk door zeespiegelstijging neemt toe, er stroomt minder water door de Rijn en verdroging maakt dat de zoetwaterlens die het zoute grondwater eronder tegenhoudt vermindert. In 2019 kwam dat zoute grondwater soms al omhoog omdat die zoetwaterlens was verdwenen door de aanhoudende droogte.'

Weerstand

Volgens Van Noordenburg verandert het denken over verzilting, niet alleen onder beleidsmakers en onderzoekers, maar ook onder boeren. 'In 2015 bij het begin van dit project was er veel weerstand tegen dit thema. Boeren zijn kwetsbaar Er zit veel geld in de grond. Alleen al praten over verzilting zou de waarde daarvan kunnen verminderen. Maar gedurende de looptijd van 'SalFar' is het op de agenda gekomen en bespreekbaar geworden.'

De mogelijke oplossingen die het project aandraagt, zijn meervoudig. Die variëren van het telen van meer zouttolerante gewassen en rassen, leren telen met brakwater (tot 10 procent zouthoudend), het telen van halofyten als alternatief, zoals zeekraal en lamsoor, of het verbeteren van het watermanagement.

In het uiterste geval is herbestemmen van het verzilte land een optie, zegt Van Noordenburg. 'Dat blijft altijd een risico om rekening mee te houden. Kleigrond is kwetsbaarder voor verzilting dan zand omdat de zoutmoleculen aan de kleiplaatjes blijven plakken. Het duurt wel vijftig jaar voordat een verzilte kleibodem weer 'schoon' is, bijvoorbeeld door het te bekalken.'

Proefveld

Teeltdeskundige Carina Rietema van onderzoeksinstituut SPNA toont beelden van het proefveld bij Munnekezijl met regelbare drainagebuizen op 30 centimeter onder de bouwvoor. Zo kan meer of minder zoutwater worden toegevoegd aan het perceel. 'Gewassen absorberen zout of maken suikers aan om het zout tegen te houden, zoals tomaat. We leren steeds meer waarom een gewas meer of minder produceert bij verhoging van het zoutgehalte.'

Soms is het op te lossen met rotatie. 'We weten nu al meer om je als teler te kunnen voorbereiden op wat komen gaat. Maar de variabelen bodemsoort, gewaskeuze en omgevingsfactoren maken het tot een complex vraagstuk', zegt Rientema.

Van Noordenburg: 'We hebben nog even de tijd, maar dit gaat in de volgende dertig jaar wel gebeuren. Verzilting gaat langzaam maar gestaag verder en zal op steeds meer plekken optreden. Boeren moeten dus hun bedrijfsprocessen aanpassen op bouwplan of gewaskeuze of in het uiterste geval zelfs iets anders gaan doen.'