Staghouwer houdt ook supermarkten en keten aan deadline

Het kabinet wil dat er 'niet-vrijblijvende' afspraken worden gemaakt in de keten, zei landbouwminister Henk Staghouwer vrijdagmiddag tijdens een persconferentie over de stikstofaanpak. Volgens de bewindsman lopen er 'stevige gesprekken' met de ketenpartijen. 'De samenleving mag niet alles op het bordje van de boeren schuiven.'

De stikstofaanpak moet resulteren in een sterke landbouwsector die de transitie naar kringlooplandbouw kan maken, zegt Staghouwer. 'Er zullen meer boeren overblijven dan er gaan verdwijnen. Maar er zullen ook boeren zijn die moeten stoppen. Eerlijk is eerlijk. Ook voor die boeren willen we er zijn.'

De minister wijst op de vele regelingen, subsidies, demobedrijven en coachingsmogelijkheden die er zijn om boeren te helpen naar een duurzame bedrijfsvoering. 'Boeren worden niet gelukkiger van de hoeveelheid koeien die ze hebben, maar wel van een goed verdienmodel en een goede prijs.'

Alleen innovatie onvoldoende

Tijdens de persconferentie zei minister Christianne van der Wal (Stikstof en Natuur) dat ook innovatie een 'grote sleutel' is voor het oplossen van het stikstofprobleem. 'Maar alleen innovatie is onvoldoende.'

Wel wil de bewindsvrouw voorkomen dat boeren opnieuw grote investeringen doen die later bij de rechter ter discussie staan, zoals nu het geval is met de emissiearme vloeren en luchtwassers. 'We moeten vooraf zeker weten dat innovaties bijdragen aan een reductie van de stikstofuitstoot. Van die onzekerheid willen we af zo dat boeren kunnen vertrouwen op hun vergunning en ik op een reductie van de stikstofemissie.'

Het kabinet legt met de stikstofaanpak een grote opgave neer bij de provincies. Het kabinet kan ingrijpen als de provincies niet genoeg doen om de stikstofuitstoot nabij natuurgebieden te verminderen, zegt Van der Wal. 'Uiteindelijk heb ik altijd het instrumentarium om het over te nemen.'

In de startnotie Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) is per gebied aangegeven hoeveel de stikstofuitstoot daar naar beneden zou moeten. De provincies moeten uitzoeken hoe ze dat moeten doen en waar ze eventueel afwijken van die doelstellingen.

1 juli volgend jaar moeten ze met hun aanpak komen, maar in die tijd worden ook Provinciale Statenverkiezingen gehouden. De kans bestaat dat partijen die het stikstofbeleid van het kabinet niet steunen, grote verkiezingswinsten boeken en mogelijk in de Gedeputeerde Staten (de provinciebesturen) terechtkomen.

Als de provincies echt weigeren mee te doen aan de aanpak, 'zou ik een probleem hebben', zegt Van der Wal. Maar zij verwacht dat niet. 'Ik zie ook wel veel gevoel voor urgentie bij de gedeputeerden die ook wel snappen dat ook in hun eigen provincies de balans tussen economie en cultuur echt terug moet komen, en dat de vergunningen verleend moeten worden.'

Timing niet ideaal

De timing van het plan is voor die provincies ook niet ideaal wegens de verkiezingen, geeft Van der Wal toe. Zelf was ze jarenlang gedeputeerde in Gelderland. 'Ik weet als geen ander dat, als je richting die verkiezingen gaat, dat niet het fijnste moment is om dit soort besluiten te moeten nemen.' Het wordt een 'spannend jaar' voor de provincies, aldus de minister.

En krimp van de veestapel is geen doel van de stikstofaanpak maar zal er wel een gevolg van zijn, erkende Van der Wal. Zij schat die daling in op 26 procent tot 30 procent in 2030. 'Dat zal het resultaat zijn van de gebiedsgerichte aanpak. En het is onvermijdelijk om ook de doelen op het gebied van water en klimaat te halen.' In gebieden als de Gelderse Vallei met een hoge reductieopgave zal de mate van intensieve veehouderij 'echt naar beneden moeten'.

Over de aangekondigde boerenacties zei minister Staghouwer dat 'iedereen het recht heeft om te demonstreren'. Hij vindt het daarbij wel van groot belang om in gesprek te blijven met de boeren over hoe de problemen die zij ondervinden bij de transitie kunnen worden opgelost.