Henk Jumelet: 'Als het raakt aan onrecht, heb je aan mij een slechte'

Anders dan in andere provincies lijkt de stikstofaanpak in Drenthe voor de buitenstaander voorlopig nog te blijven hangen in het ongewisse. Jumelet bestrijdt dat niet, maar wijst er tegelijk op dat achter de schermen wel degelijk al stappen worden gezet.

Vooral de zorg om de leefbaarheid bindt ons om in Provinciale Staten de juiste besluiten te nemen

Henk Jumelet (CDA), gedeputeerde in Drenthe

Kijkt Drenthe de kat uit de boom hoe het loopt in Den Haag of in die andere provincies?

'Wij zetten misschien niet alles meteen in de etalage, maar wachten tot we klaar zijn om het te presenteren. Het beeld is misschien dat wij in Drenthe nog niet zover zijn, maar we liggen wel degelijk op schema. Feitelijk is dat niet zo anders dan bij de andere provincies.

'We zijn er hard mee bezig, zodat we uiterlijk op 1 juli volgend jaar gebiedsplannen kunnen inleveren voor de twaalf Drentse stikstofgevoelige gebieden om daar financiering voor te krijgen. Dat gaat lukken. We zijn al aan de slag met het Fochteloërveen, hebben 3,6 miljoen euro uitgetrokken voor extra personeel en gaan nu met de partners praten om per gebied maatregelen te verzinnen.'

Wat is het aanvalsplan dan van Drenthe?

'We werken volgens een drietrapsraket van eerst verkennen van de betrokken gebieden, dan voor juli dit jaar de gebiedsagenda's afronden en daarna de gebiedsgerichte aanpak uitwerken. De minister heeft, als het goed is, deze week aangegeven wat de richtinggevende doelen zijn. Wij moeten daarop reageren of het in onze ogen haalbaar is. Maar als we in Drenthe zeggen dat we daar geen zin in hebben, dan wordt het echt niet van: nou laat dan maar. De minister besluit dan na ons te hebben gehoord.'

Deelt u de frustratie in de sector over hoe bijvoorbeeld nu met PAS-melders wordt omgegaan?

'Voormalig landbouwminister Carola Schouten zou met maatregelen komen om stikstofruimte te scheppen voor PAS-melders. Dat is tot nu toe niet gebeurd. Het lijkt nu of dat dan maar in de gebiedsgerichte aanpak moet worden opgelost. Ik vind niet dat je daar blij mee moet zijn. Je moet ook als huidig kabinet eerder gemaakte afspraken nakomen.'

Waar zit u dan mee?

'Je krijgt het zo over de schutting gegooid en dat vind ik zorgelijk. Want zoiets kun je niet in een gebiedsproces oplossen. De stikstofruimte om PAS-melders te legaliseren, moet dan uit het gebied zelf komen in plaats van uit een landelijke pot. Mensen met en zonder natuurvergunning in de regio komen zo tegenover elkaar te staan. Dat worden dan lastige gesprekken.'

Behalve met opstandige boeren heeft u ook te maken met natuurbeschermers die haast willen maken. Hoe kijkt u daartegen aan?

'Natuurorganisaties moeten niet ongeduldig worden. We hebben in Drenthe een budget van 70 miljoen euro voor natuurherstel in de komende drie jaar. In totaal is daar tien jaar voor uitgetrokken. Dram dan niet en ga aan de slag. Daarbij: je kunt makkelijk over andermans grond praten, maar boeren moeten toch door op hun bedrijf en natuurbeschermers gaan gewoon om vijf uur naar huis. Een kavelruil of hoe het er ook uit gaat zien, heb je niet zomaar geregeld.'

En dan zijn er nog activistische juristen die handhaving eisen op PAS-melders door de provincie.

'Ik vind het onverkwikkelijk dat mensen die te goeder trouw hebben gehandeld, nu zo worden aangepakt. Schrijnend dat we daarop zouden moeten handhaven. De situatie op die bedrijven is precair, bijvoorbeeld omdat het lastig voor ze is om financiering te krijgen zolang ze niet zijn vergund.

'We moeten ook met de landbouw weer in gesprek en dit soort rechtszaken komt de sfeer niet ten goede. De landbouw vindt het ingewikkeld worden om eruit te komen; in hoeverre is de overheid dan nog betrouwbaar, vraagt zij zich af. Ik kan dat wel begrijpen. Eerst wordt de PAS-melding onderuit geschoven, dezelfde overheid zegt met een oplossing te komen en die is er twee jaar later nog steeds niet.'

Verwordt de provincie zo niet een beetje tot het oliemannetje van Den Haag?

'Ik houd vast aan het huis van Thorbecke: iedere bestuurslaag heeft zijn rol en de volksvertegenwoordiging controleert dat. Dat houdt ook in: minister los dit op en gooi het niet over de schutting. CDA-Statenlid Siemen Vegter zei het laatst juist: het gaat hier niet om partijpolitiek, maar om het rechtvaardigheidsgevoel. Hoe gaat de overheid met mensen om; zie ook de toeslagenaffaire. Daarom zet ik nu in op een oplossing. Het gaat immers over mensen. Er moet een eerlijke keuze zijn voor de Drenten. Zolang dat niet zo is, vind ik dat niet goed.'

Wordt de provincie niet meegezogen in het proces?

'De minister neemt onontkoombare besluiten, ik zeg: neem geen onomkeerbare besluiten. We hebben het over mensen, de leefbaarheid en de toekomst van het platteland. Vooral die zorg om de leefbaarheid bindt ons om in Provinciale Staten de juiste besluiten te nemen, voordat we de gebiedsplannen volgend jaar naar de minister sturen.'

Als u moet kiezen tussen snelheid en precisie, wat wordt het dan?

'We moeten het geduld opbrengen om de doelen te weten en niet iets besluiten waar we later spijt van krijgen. We kunnen in Drenthe niet alleen mikken op recreatie en natuurschoon om ons geld te verdienen. Bij het zoeken naar oplossingen gaat het behalve om de landbouw ook om bijdragen van industrie en transport. Daar moet je de tijd voor nemen.'

Wat maakt het stikstofprobleem zo lastig?

'De complexiteit van het probleem komt door het juridiseren van het stikstofvraagstuk. Met een beetje gezond verstand is het niet meer uit te leggen. Op het pak melk dat ik thuis op tafel heb staan, staat dat de koeien die het produceren, jaarlijks minstens 120 dagen zes uur in de wei hebben gestaan. Nu wordt dat aangevochten. De vraag is of dat überhaupt is uit te leggen. Een systeem van tientallen jaren is vastgelopen. Dat heb je niet zomaar opgelost. Het probleem is duidelijk, maar onze voorgangers hebben ook de juiste oplossing niet gevonden.

'Nu moeten we niet alleen het stikstofprobleem oplossen, maar ook de waterkwaliteit verbeteren en iets doen tegen de klimaatverandering. Alles op hetzelfde moment? De vraag is of dat te doen valt en in gebiedsplannen door mensen daar is op te lossen. De prioriteiten zijn duidelijk: eerst het stikstofprobleem oplossen, dan voor 2027 voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water en daarop aan de klimaatdoelen die zijn gesteld voor 2030 en 2050. Je krijgt zo wel te maken met bewegende doelen. De combinatie leidt tot verschuivingen en dat voedt de onzekerheid.'

Valt er met u te praten over gedwongen opkoop van agrarische bedrijven?

'Nee, dat krijg ik niet uit mijn mond. Onteigening staat ook niet zo in onze regels. Wat mij betreft is het geen begaanbaar pad. Je beslist dan over andermans eigendom en het biedt ook geen snelle oplossing. Als het raakt aan onrecht en leefbaarheid, dan heb je aan mij een slechte.

'Ik wil wel praten met boeren die elders verder willen. Dat is in feite een mooie oplossing. Maar als zo'n bedrijf dan voor klimaataanpak later toch weer niet op de juiste plek blijkt te zitten, wil je wel zorgvuldig zijn. Daar moeten we dus eerst over doorpraten met de betrokkenen in de regio. Aan de andere kant is niets doen ook geen optie. Het moet dan wel iets zijn wat uitvoerbaar is, omdat je er met de mensen om tafel moet zien uit te komen.'

Waar denkt u dat we over tien jaar staan?

'Ik stel me een platteland voor dat ook over tien jaar nog leefbaar is, met een agrarische sector die innoverend en sterk is. Waar jongeren nog een toekomst kunnen vinden. Er stoppen nu al veel boeren of ze schakelen om naar een ander verdienmodel. Die verandering blijft uitdagend om aan mee te werken. Maar dat is wat anders dan dat de overheid vindt dat je moet stoppen als boer. Dat zal ik nooit zeggen.'

Welke weg is dan wel begaanbaar?

'We zoeken naar het aantrekkelijker maken van de huidige regeling, zodat de vergoedingen voor vrijwillige opkoop beter worden. Zo zouden we ook moeten kijken naar de regels waarbij je bij beëindiging als ondernemer moet afrekenen met de Belastingdienst.

'Tegelijk wil ik ook goede en zorgvuldige besluiten nemen en voeren we een lobby om de waarde van Drenthe te behouden. Die ligt in de combinatie van natuur en recreatie, maar ook in economische activiteiten als landbouw. Drenthe is geen natuurpark en wordt dat ook niet. Ik verwacht daarom dat we de ruimte krijgen om onze eigen keuzes te maken, doelen vast te stellen en onze verantwoording te kunnen nemen voor de mensen hier. Het moet geen dictaat worden vanuit Den Haag.'