Het door boeren bekritiseerde doel van 25 procent biologisch areaal is door het Europees Parlement geschrapt. Overeind blijft het ambitieuze groeiplan dat Brussel voor de biologische landbouw heeft uitgestippeld.
De van bovenaf opgelegde ambitie wordt vervangen door een marktgestuurde ontwikkeling van onderop.
Het aangepaste actieplan voor de biologische landbouw is van de Oostenrijkse Europarlementariër Simone Schmiedtbauer. Als rapporteur van de landbouwcommissie in het Europees Parlement schreef zij een boervriendelijke versie van het door landbouwcommissaris Janusz Wojciechowski opgestelde groeiplan voor de biologische landbouw. In die herziene versie komt het groeidoel van 25 procent biologisch areaal niet meer voor.
Amendement
Het bleef lang onzeker of de resolutie waarmee Schmiedtbauers alternatieve bioplan in stemming werd gebracht door het Europees Parlement zou worden aangenomen. Linkse eurofracties probeerden via een amendement het streefgetal van een kwart biologische landbouw in 2030 alsnog in de teksten te krijgen. Desondanks stemden 611 van de 705 Europarlementariërs voor het voorstel van Schmiedtbauer.
'Gezond verstand bestaat gelukkig nog', reageerde Europarlementariër Bert-Jan Ruissen (SGP) na de stemming. Voordien had hij zich kritisch uitgelaten over het streven van Eurocommissarissen Frans Timmermans (Klimaat) en Janusz Wojciechowski (Landbouw) naar 25 procent biologische landbouwareaal.
Dat zijn gewoon topboeren die niet onderdoen voor hun gangbare collega's
René Cruijsen, voorzitter EKO Holland
'Dat percentage was een mededeling in de boer-tot-bordstrategie, maar had totaal geen juridisch bindende waarde. Wel zagen we het steeds terugkeren in de stukken over de Nationaal Strategische Plannen', zegt Ruissen, zelf ook lid van de landbouwcommissie in het Europees Parlement. 'Wij hebben er altijd voor gepleit om de biologische markt organisch te laten groeien. Een gedwongen groei zou leiden tot marktverstoringen.'
Teleurgesteld
Wojciechowski reageerde geenszins teleurgesteld op de uitslag van de stemming. Veel van zijn voorstellen om de biologische productie op te schroeven, zijn wel aangenomen. Hij vindt de uitkomst van de stemming 'een goed compromis'.
De Poolse EU-commissaris zegt dat een overschakeling op biologische landbouw voor veel kleine en middelgrote boerenbedrijven een laatste redmiddel kan zijn. 'Nu door de Russische oorlog tegen Oekraïne energie en kunstmest nog duurder worden, wordt overschakelen op een landbouw zonder chemische middelen alleen maar logischer.'
Redding familiebedrijven
Vooral voor familiebedrijven in Oost- en Midden-Europa ziet Wojciechowski biologisch als enige mogelijkheid om te kunnen blijven boeren. Hij verwijst daarbij naar de 4 miljoen kleine boerenbedrijven die in de afgelopen twintig jaar verdwenen in de EU.
In het nu aangenomen boervriendelijke groeiplan voor de biologische landbouw wordt het belang van overstappen op biologisch gesteund. Voor het verzoek om meer EU-gelden voor ontwikkeling van biologische landbouw verwees de landbouwcommissaris naar de regionale structuurfondsen en de nieuwe ecoregelingen in de Nationale Strategische Plannen. Ook wordt van de 27 EU-lidstaten verwacht dat ze veel meer reclame gaan maken voor biologische producten en het EU-biokeurmerk.
Grote verschillen tussen lidstaten
Voor- en tegenstanders in het Europees Parlement waren het er eigenlijk wel over eens dat er niet één groeidoel kan gelden voor alle 27 EU-landen. Daarvoor zijn niet alleen de verschillen tussen landbouwsectoren en geografie te groot. Het vlakke Nederland is met 3,95 procent biologisch areaal een Klein Duimpje vergeleken met het bergachtige Oostenrijk (26,1 procent).
Verschillen zijn er ook in consumptie, koopkracht en beschikbaarheid. Zo geeft een inwoner van Polen per jaar gemiddeld 4 euro aan biologisch voedsel uit en een inwoner van Denemarken 300 euro. Bijna elke kleine of middelgrote stad in Nederland of Denemarken heeft wel een biowinkel, maar in Polen moet je er gemiddeld 80 kilometer voor omrijden.
Gevaar van marktverstoring
Gezien de onderlinge verschillen tussen de lidstaten was het maar de vraag of de markt een snelle groei naar 25 procent biologisch wel aan zou kunnen. Boerenorganisaties hebben Brussel keer op keer op het gevaar van marktverstoring gewezen. Er wordt dan ook opgelucht gereageerd op het schrappen van die doelstelling.
Voorzitter Tineke de Vries van LTO-vakgroep Akkerbouw en Vollegrondsgroente noemt het onwaarschijnlijk dat de markt zoveel meer aanbod van biologische producten aan had gekund. 'Met de hoge inflatie zie je nu al dat voedsel snel duurder wordt en voor biologisch voedsel geldt dat nog meer. Biologisch zal daarmee voor veel consumenten gewoonweg te duur zijn en blijven en zonder voldoende marktvraag kunnen we een goed verdienmodel wel vergeten.'
Leren van collega's
De Vries ziet dat voor de verduurzaming van teelten gangbare boeren nog veel van hun biologische collega's kunnen leren. 'Daar is veel meer winst te halen. De EU moet meer inzetten op de systeembenadering in de gangbare landbouw. Daarvoor moeten groene gewasbeschermingsmiddelen en moderne veredelingstechnieken sneller worden toegelaten. Het is wel belangrijk dat dit geleidelijk gebeurt en dat bestaande teeltsystemen gehandhaafd blijven, totdat er goede alternatieven zijn.'
Ook voorzitter René Cruijsen van EKO Holland noemt de aanvankelijk hoge Europese ambitie voor biologische landbouw 'niet realistisch'. 'In het beleid moet de focus vooral op de vraag naar biologische producen liggen. Daar kan de overheid een belangrijke rol in spelen door consumenten voor te lichten over wat de meerwaarde van biologisch is. Als de vraag er is, zal er aanbod komen en neemt het areaal toe. Of het areaal biologisch 15, 25 of 60 procent moet zijn, doet minder ter zake. Het gaat erom dat er een slag wordt gemaakt naar het duurzamer produceren van voedsel.'
Oorlog in Oekraïne
Criticasters van het bioplan wijzen op het risico van voedseltekorten door de oorlog in Oekraïne. De overstap op biologisch zou meer grond kosten en lagere opbrengsten per hectare opleveren. Volgens Cruijsen gaat het beeld dat daarover bestaat flink mank. In de biologische melkveehouderij hoeft volgens hem de productie niet veel lager te liggen. 'Een biologische melkveehouder haalt ook een productie van 8.000 à 9.000 kilo melk per koe per jaar. Dat zijn gewoon topboeren die niet onderdoen voor hun gangbare collega's.'
De voorzitter van EKO Holland wijst erop dat bij voedseltekorten niet alleen moet worden gekeken naar de productiekant. 'Kijk ook eens naar voedselverspilling. 30 procent van het geproduceerde voedsel wordt weggegooid. Daar is een enorme slag te slaan.'
Lastige opgave voor Nederland
Vanuit ketenorganisatie Bionext klinkt enthousiasme over de biologische ambitie van Brussel. Voor Nederland was 25 procent een lastige opgave geworden, maar voor Frankrijk, Duitsland, Denemarken was het volgens directeur Michaël Wilde haalbaar geweest. Wel moet daarbij de markt op 'plaats één, twee en drie' staan, zegt hij. 'Als we een kwart van het landbouwareaal in de EU willen omschakelen naar biologisch, dan moet de consument absoluut mee. Dat is een voorwaarde om voor biologische boeren een meerprijs en dus een goede beloning te realiseren.'
De Wilde hoopt dat het Nationaal Strategisch Plan van Nederland de afzet van biologische producten gaat stimuleren. 'De prijsverschillen tussen biologisch en gangbaar worden kleiner. Nu nog vindt 70 procent van de consumenten biologisch te duur, maar dat moet minder worden. Het is aan de politiek en de overheid om wat te doen aan die prijsperceptie. Zij moeten uitleggen wat de waarde is van duurzaam voedsel.'
Groei biologisch zet door
Het ziet ernaar uit dat 2021 weer een topjaar was voor de biologische voedselverkopen in de EU. In coronajaar 2020 stegen de verkopen in de 27 lidstaten met 15 procent naar 44,9 miljard euro. Het definitieve cijfer over vorig jaar is nog niet bekend, maar grote biologische afzetmarkten als Duitsland en Oostenrijk hebben opnieuw een stijgende biologische consumptie gemeld. De biomarkt profiteert van de groei van onlineverkoop en meer aandacht voor lokale en verpakkingsarme producten en plantaardige alternatieven voor vlees en zuivel.
