LTO: 'Ketenpartijen moeten meebetalen aan hogere grondstofprijzen'

Door de oorlog in Oekraïne zijn de grondstoffenprijzen in voedselketens wereldwijd extreem gestegen. Uit onderzoek van LTO blijkt dat de kostprijsstijgingen van onder andere veevoer, kunstmest en energie bijna volledig op het bord van Nederlandse boeren en tuinders terechtkomen. Driekwart van de agrarisch ondernemers kan de gestegen kosten niet doorberekenen aan de volgende schakel in de keten, slechts een op de dertig kan dat wel grotendeels of volledig.

'We roepen onze ketenpartners op hun verantwoordelijkheid te nemen. De prijs die de boer of tuinder krijgt moet worden geïndexeerd aan de nieuwe realiteit van extreem gestegen grondstofprijzen. De crisissituatie waar we nu in zitten vraagt om actie. De keten moet zich nu niet verschuilen achter juridische afspraken van toen de wereld er nog anders uitzag', zegt LTO-voorzitter Sjaak van der Tak.

Wageningen Economic Research doet onderzoek naar de kostenstijgingen waarmee boeren worden geconfronteerd. De uitkomsten worden over enkele weken verwacht, LTO heeft daarom nu al een quickscan uitgevoerd met enkele honderden leden.

Gemiddeld zijn de uitgaven aan kunstmest met 75 procent gestegen, aan energie (gas, elektriciteit en brandstof) met zo'n 50 tot 60 procent en aan veevoer met 34 procent. Ook gewasbeschermingsmiddelen, uitgangsmaterialen (bijvoorbeeld zaden), onderhoud en onderdelen, verpakkingsmaterialen en loonwerk zijn duurder. De individuele impact kan afhankelijk van de contracten fors hoger zijn, in sommige gevallen worden ondernemers geconfronteerd met een verdubbeling of meer van de grondstoffenkosten.

Driekwart van de respondenten geeft aan de kosten niet door te kunnen berekenen aan de afnemers. In sommige gevallen wentelen afnemers hun gestegen kosten juist af op de boeren en tuinders, die dan dus nog minder voor hun product krijgen dan eerst.

Kostenstijgingen doorberekenen

3 procent van de boeren en tuinders lukt het om de kostenstijgingen grotendeels of volledig (75 procent of meer) door te berekenen. Hun inkomen staan ernstig onder druk, terwijl de ruimte al zeer beperkt is, stelt LTO. Boeren en tuinders zijn immers prijsnemer, ze hebben weinig invloed op de prijs die ze voor hun product krijgen.

'Nu boeren en tuinders worden geconfronteerd met hoge extra kosten, kunnen veel ondernemers na een pandemie van twee jaar alsnog omvallen. Om dat te voorkomen is het zaak dat ketenpartijen hun verantwoordelijkheid nemen', zegt Van der Tak.

'Als ze dat niet doen, moet de overheid ingrijpen in lijn met het coalitieakkoord', vervolgt de LTO-voorzitter. 'Daarin worden bindende afspraken aangekondigd ter bescherming van de positie van de boer in de keten en een niet-vrijblijvende bijdrage van banken, toeleveranciers, de verwerkende industrie en de retail.'

Frans voorbeeld

LTO verwijst naar Frankrijk. De Franse overheid kondigde vorige week een aanpak aan als speerpunt om de landbouw- en voedselproductie naar de toekomst toe veilig te stellen. Het 'plan de résilience' van de Franse regering omvat onder meer indexatie aan de gestegen kosten voor boeren en tuinders.

De Franse ministers van Landbouw en Industrie vergaderen wekelijks met alle spelers in de agrovoedingsketen, waarbij de retailers worden opgeroepen 'zich niet te verschuilen achter juridische formaliteiten en contracten'. De fabrikanten worden opgeroepen 'transparant te zijn over de realiteit van de kostenstijgingen'. LTO pleit voor een vergelijkbare aanpak in Nederland.