Vooral toegang tot voedsel een probleem door stijgende prijzen

Wageningen Economisch Research leverde woensdag een tweede analyse af over de gevolgen van de Russische inval in Oekraïne op de voedselproductie. Het tweede deel van de onderzoeksresultaten bevat een verdieping op de effecten van de oorlog voor de voedselzekerheid

Landbouwminister Henk Staghouwer schrijft in een begeleidende Kamerbrief dat er vooralsnog geen voedseltekorten dreigen. Dit geldt zowel mondiaal als in de Europese Unie en in Nederland. Wel dreigen er door de stijgende prijzen problemen met de toegang tot voedsel voor mensen in armere landen, die soms wel meer dan de helft van hun inkomen uitgeven aan voedsel. Ook in Nederland kan dat voor mensen met een kleine beurs gevolgen hebben.

Deze gestegen voedselprijzen zijn het gevolg van én duurdere grondstoffen én duurdere energiekosten. Al voor de inval van Rusland in Oekraïne waren er stijgende prijzen voor energie en voedsel.

Kunstmest in gedrang

Naast de verminderde beschikbaarheid en toegang tot granen en oliezaden door de oorlog in Oekraïne kan de beschikbaarheid en toegang tot kunstmest als gevolg van de handelsembargo's met Rusland en Belarus in het gedrang komen.

Er kan schaarste optreden bij sommige producten in Nederland en/of de Europese Unie. Maar dit hoeft geen bedreiging te vormen voor de voedselzekerheid omdat er (vaak) alternatieven beschikbaar zijn voor het product.

In de analyse van Wageningen Economic Research staat dat Oekraïne goed is voor 2 procent van de wereldwijde graanproductie en Rusland voor 4 procent. Bij tarwe liggen die percentages op 3 procent voor Oekraïne en 11 procent voor Rusland, bij (voeder)mais op 3 en 1 procent. Met respectievelijk 16 en 27 procent zijn Oekraïne en Rusland wel de grootste producenten van zonnebloemzaad.

Lege schappen

De tekorten waarmee Nederlanders worden geconfronteerd, zijn het duidelijkst te zien in de lege schappen met bakoliën in de supermarkten. Dit wordt mede veroorzaakt door de verstoorde aanvoer van grondstoffen uit Oekraïne.

De prijs van grondstoffen voor plantaardige oliën is daardoor flink gestegen. Raapzaad en koolzaad, waarvan de olie kan worden gebruikt voor onder meer margarine, zijn in Noord-Amerika nog nooit zo duur geweest. De oorlog in Oekraïne zit de al krappe markt van plantaardige oliën dwars.

Hoogste prijsniveau

Koolzaad en soja waren al moeilijker verkrijgbaar door droogte in Canada en Zuid-Amerika. Sojabonen voor sojaolie, wereldwijd een populair vet om mee te koken, zitten in de Verenigde Staten bijna op het hoogste prijsniveau in tien jaar tijd.

Een tekort aan oliën en vetten in Europa dreigt niet, zei MVO, de branchevereniging voor bedrijven in dierlijke en plantaardige oliën. Volgens de organisatie kunnen raapzaadolie, olijfolie, sojaolie en palmolie worden gebruikt in plaats van zonnebloemolie.

Voor de lange termijn zijn er verschillende factoren die bepalen hoe de voedselzekerheid zich kan gaan ontwikkelen. Hier wordt nader onderzoek naar gedaan. Factoren die daarbij een rol spelen, zijn de duur van de oorlog, de productieterugval in Oekraïne en mogelijk ook Rusland, handelsbelemmeringen en de beschikbaarheid van kunstmeststoffen en energie.