Natuurgrond als aanvulling op bedrijfsvoering

Staatsbosbeheer beheert 273.000 hectare aan natuur en bos. 40.000 hectare wordt als natuurland aan boeren beschikbaar gesteld op basis van geliberaliseerde pacht van korter dan zes jaar. Daarnaast wordt nog eens 10.000 hectare via reguliere, natuur- of erfpacht in gebruik gegeven. Uitgangspunt is dat voor die drie pachtvormen geen nieuwe overeenkomsten worden afgesloten.

Het draait dus vooral om geliberaliseerde pacht op terreinen waar boeren met hun eigen machinepark uit de voeten kunnen. In totaal telt Staatsbosbeheer landelijk zo'n drieduizend pachters die bij het natuurbeheer zijn betrokken. 'De kwaliteit van natuurbeheer is maatgevend en moet altijd zijn geborgd', zegt Hennie Olthof, adviseur agrarische zaken bij Staatsbosbeheer. 'En kwaliteit hangt ook samen met kennis over dat beheer.'

De beheerders van Staatsbosbeheer volgen de cursus Landbouw voor boswachters. Voor pachters wordt de cursus Natuurbeheer verplicht. Olthof: 'Ongeveer de helft van de pachters heeft de cursus al gevolgd. Daarnaast hebben zo'n negenhonderd pachters zich ingeschreven, maar we hebben een achterstand door de coronapandemie. Die hopen we dit jaar weg te werken.' Vooralsnog is het voldoende dat pachters zich hebben ingeschreven voor een cursus.

Voorzitter Jos Brands van LLTB-regio Zuid-Limburg vindt het nogal veel gevraagd van boeren om ze uren te laten reizen voor een cursus. Hij heeft dat bij Staatsbosbeheer aangekaart. 'Een aantal Zuid-Limburgse leden stelde mij daar vragen over. Een cursuslocatie in Limburg zou voor alle leden beter zijn. Die locaties zijn blijkbaar afhankelijk van het aantal aanmeldingen in een regio. Als zich voldoende ondernemers uit Limburg melden, is de kans groter dat er een cursus in de buurt wordt gegeven', meent Brands.

Door de privacywetgeving is het niet duidelijk of genoeg Limburgers zich hebben gemeld om de cursus ook lokaal te organiseren.

Steeds meer belangstelling

Staatsbosbeheer ziet dat steeds meer agrarisch ondernemers belangstelling hebben in het integreren van natuurbeheer in hun bedrijf. Dat kan om economische redenen zijn, zoals beweiding van jongvee en droge koeien, het plaatsen van mest of het verzilveren van betalingsrechten uit de GLB-pot. 'Het pachten van natuurgrond is niet alleen relatief goedkoop. Onze ervaring is dat ondernemers veel plezier hebben in natuurbeheer zolang er een redelijk inkomen tegenover staat', stelt Olthof.

In de cursus komt de uitvoering van de pachtovereenkomsten aan bod, zoals de maaidatum, het aantal dieren op een stuk land of het wel of niet bemesten van de gronden. Olthof: 'Het gaat ook over het aanpassen aan de omstandigheden die op elk moment verschillend kunnen zijn. Dat hoef je een boer niet uit te leggen, maar dat is in natuurterreinen toch vaak anders dan op de grond van de pachter.'

Ook het vruchtgebruik van natuurgrond binnen het bedrijf is een belangrijk onderwerp, zegt Olthof. 'Wat is de kwaliteit van het ruwvoer dat je naar het erf haalt en hoe ontwikkelt zich dat in de loop der jaren? Zeker als er verschralingsbeheer wordt uitgevoerd. En hoe ga je om met wormbestrijding en antibioticagebruik?'

Omgekeerd is het voor beheerders van Staatsbosbeheer juist belangrijk de belangen van een pachter in het vizier te hebben. Wat speelt er op een bedrijf van een pachter op het gebied van regelgeving en vergunningen? Maar ook: wat is het boerenbelang van het gebruik van natuurland en hoe vertaalt zich dat naar de pachtprijs?

'Het is goed om elkaars belangen te kennen en partners te worden op basis van die belangen. Het gaat dus, naast de intentie om partners te zijn, ook om kennis. En in die kennis moet wederzijds worden geïnvesteerd', geeft Olthof aan. 'De cursus is eenmalig, maar we willen graag periodiek met pachters in de regio in gesprek over het gebied.'