Landbouwgrond omvormen naar natuurgrond kan interessant zijn

Jaap Grolleman uit het Gelderse Hall hakte in 2011 de knoop door en vormde daarna 25 hectare van zijn landbouwgrond om in natuur. 'Verschillende factoren speelden een rol bij die beslissing. Vijftien jaar geleden kwam provincie Gelderland met plannen om de Eerbeeksche Hooilanden, het gebied waar onze boerderij staat, te vernatten en de natuur meer ruimte te geven', zegt hij.

'Ik was melkveehouder en wilde op deze plek blijven. Toch veranderde mijn houding in de loop der jaren. Natuurliefhebber ben ik mijn hele leven al, dus in het beheer van natuurgrond was ik wel geïnteresseerd', legt de ondernemer uit.

Geen opvolger

'Toen mijn buurman vanwege de natuurplannen vertrok om in Duitsland verder te boeren, ontstond er ruimte om de omvorming van landbouw- naar natuurgrond te combineren met de aankoop van extra hectares natuurgrond. Dat hebben we gedaan. Extensiveren paste mij wel. Onder meer vanwege rugklachten en het feit dat ik waarschijnlijk geen opvolger zou hebben.'

'In het algemeen geldt dat particulier natuurbeheer, waarbij je landbouwgrond omzet in natuur, vooral interessant is voor boeren bij wie maximale productie van de grond geen essentieel onderdeel is van het bedrijfsmodel', zegt Ineke Brusse. Ze is rentmeester en onder meer gespecialiseerd in de ontwikkeling van nieuwe natuur door grondeigenaren.

Prima inpasbaar

Brusse ondersteunde boeren met plannen om landbouwgrond om te vormen tot natuurgrond die deel blijft uitmaken van het agrarisch bedrijf. 'Bij reguliere melkveebedrijven is omzetting van landbouwgrond in natuurgrond meestal niet de eerste keuze. Al geldt voor de meesten dat de opbrengst van enige hectares natuurgrond prima inpasbaar is; bijvoorbeeld als onderdeel van het rantsoen voor droogstaande koeien', licht ze toe.

'Vaak zijn boeren die kiezen voor natuurontwikkeling ondernemers bij wie het gezinsinkomen niet alleen door agrarische activiteiten tot stand komt. Ze hebben bijvoorbeeld een camping ernaast of een echtgenote met een goede baan. Met een biologische bedrijfsvoering is de omvorming naar natuurgrond vaak goed te combineren.'

Toekomstige bedrijfsbeëindiging

Soms is omvormen naar natuurgrond ook een passende stap als onderdeel van het proces naar toekomstige bedrijfsbeëindiging. 'Bijvoorbeeld als je als boer in ruste graag op dezelfde plek wilt blijven wonen of als je nabestaanden dit willen. Dan kun je stoppen combineren met omvormen naar natuur en het stichten van een landgoed.'

Omvormen van landbouwgrond naar natuur kan alleen als de grond is ingetekend door de provincie. Brusse: 'Als je grond geen kleurtje heeft op de kaart van het provinciale natuurnetwerk, dan is daar vaak wel een mouw aan te passen als je grond dicht bij wel ingekleurde grond ligt. Provincies zijn blij als grondeigenaren enthousiast met natuurbeheer aan de slag willen en daarom vaak bereid om de kaart wat aan te passen. Dat kost wel een jaar extra.'

Passie een voorwaarde

Brusse benadrukt dat financiële overwegingen niet voldoende zijn om een succesvol natuurbeheerder te worden. 'Je moet er een zekere passie voor hebben. Om subsidie te krijgen voor het beheer van je nieuw ontwikkelde natuurgrond, kun je een beroep doen op de SNL-regeling. Daarbij is het verplicht dat je beschikt over een certificaat natuurbeheer dat aantoont dat je serieus met je natuurbeheer bezig bent en wilt zijn', legt zij uit.

'Als je het mooi vindt, dan is dat prima te doen. Dan kan het leuk zijn om ervaringen uit te wisselen met collega-natuurbeheerders en uit te proberen welke beheermaatregelen op jouw grond het beste passen om de natuurdoelen te halen. Maar als je wakker ligt van de afname van de agrarische productie van je grond, dan past natuurbeheer misschien minder bij jou.'

Grolleman vormde in 2013 landbouwgrond om tot natuurgrond. Van een deel van de grond is toen de bouwvoor afgevoerd. 'Bij het maken van een herinrichtingsplan hebben we prima samengewerkt met Natuurmonumenten. Ik ervaar dat de terreinbeherende organisaties (TBO's) als Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten blij zijn met boeren die zelf eigenaar zijn en beheerder blijven van natuurgrond.'

Maaiwerk

Ook Brusse constateert dat particulier natuurbeheer zich goed verhoudt met natuurbeheer door TBO's. 'Zie maar eens mensen te krijgen die het maaiwerk zo kundig en kosteneffectief uitvoeren als de lokale boer. Daar kan geen loonwerker of eigen personeel tegenop. Dat zien de TBO's ook. Meestal verpachten zij natuurgraslanden aan boeren die de beheeractiviteiten als maaien en begrazen uitvoeren', aldus Brusse.

Grolleman stopte in 2016 met melken. Hij combineert nu natuurbeheer met de opfok van jongvee van een melkveehouder. 'Dat bevalt prima. Ik heb leuk werk. Agrarische activiteiten en natuurbeheer zijn ieder goed voor ongeveer de helft van het inkomen.'