Op weg van grondclaim naar grondkans

Circulaire economie is een economie die uitgaat van een innovatief en duurzaam gebruik van grondstoffen met zo min mogelijk negatieve impact op de omgeving en een maximaal rendement voor de economie.

Ook de landbouw kan een grote rol spelen in de totstandkoming van een florerende circulaire economie door in te spelen op de toenemende vraag naar alternatieve (liefst plantaardige) grondstoffen die meer regionaal beschikbaar zijn. Op weg naar een (bio-)circulaire economie: van grondclaim naar grondkans.

'Voor de land- en tuinbouw is het elke week de Week van de Circulaire Economie', stelt LLTB-bestuurder Susanne Görtz, met onder meer Economie en Multifunctionele Landbouw in haar portefeuille. 'Daar wordt jaarrond gewerkt aan innovaties die bijdragen aan een duurzame economie.'

Toch zijn er juist tijdens de Week van de Circulaire Economie, in samenwerking met onder meer HAS Hogeschool, een aantal mijlpalen bereikt die een goed beeld geven van initiatieven en activiteiten op dit vlak. 'Gezamenlijk geven ze een mooi inzicht in de proactieve houding van de Limburgse land- en tuinbouw op dit vlak', vindt Görtz. 'En ook in de samenwerking tussen de LLTB en HAS Hogeschool om mede door inzet van enthousiaste studenten te komen tot nieuwe duurzame verdienmodellen.'

Financiële kansen

Internationale HAS-student Carolina Gattorno heeft tijdens haar stage van tien weken bij de LLTB en Arvalis inzicht verkregen in de financiële kansen voor de primaire sector binnen de ontluikende bio-circulaire economie. Op vrijdag 4 februari presenteerde zij de resultaten van haar onderzoek.

'Een uitgebreide Swot-analyse heeft legde de kansen bloot en laat zien welke stappen gezet kunnen worden om deze daadwerkelijk te verzilveren', vat Görtz samen. 'De conclusie van de stage was helder: de zoektocht van zowel de food- als de non-foodindustrie naar alternatieve (plantaardige) grondstoffen uit de regio voor duurzame productie leidt tot een daadwerkelijke nieuwe marktvraag en nieuwe kansen voor de plantaardige sectoren.'

Grote uitdaging is de rol die de landbouw in de nieuwe ketens gaat spelen. Blijven we de producent volgens het principe 'u vraagt, wij draaien' of zetten we een stap voorwaarts in de keten, waardoor we wellicht meer regie kunnen voeren over producttoepassing en gekoppelde waarde? Een retorisch vraag volgens Görtz. 'De uitvoering van pilotprojecten en het cross-sectoraal verbinden van ketens is daarbij volgens mij de sleutel tot succes.'

In lijn met de beschreven zoektocht van de industrie naar alternatieve grondstoffen zijn tal van 'niet-traditionele' gewassen plotseling (weer) interessant. Eiwitgewassen als veldboon, vezelgewassen als Miscanthus lijken de komende jaren eindelijk uit de hoek van 'ooit wellicht interessant' te komen en daadwerkelijk tot financieel rendabele en duurzame meerwaarde te leiden.

Unieke tool

De LLTB was afgelopen twee jaar betrokken bij een samenwerkingsproject 'Nieuwe teelten, Nieuwe waarde' (ondersteund door provincie Limburg), dat aandacht besteedde aan de kansen die dergelijke gewassen bieden voor de sector. Als onderdeel van dit traject ontwikkelden studenten van HAS Hogeschool een unieke tool die handvatten biedt voor de beoordeling van dergelijke veelbelovende gewassen. 'Belangrijkste inzicht hierbij is dat de financiële waarde van een nieuw gewas de optelsom hoort te zijn van daadwerkelijke teeltopbrengst gecombineerd met de gekapitaliseerde duurzaamheid', stelt Görtz.

'Door de boer en tuinder te belonen voor het helpen ontwikkelen van nieuwe grondstofketens, door te experimenteren met duurzame teelten, is er daadwerkelijk beweging mogelijk naar grondstofketens met minimale milieu-impact en maximale waarde voor de ondernemer.' De ontwikkelde tool werd op 10 februari gepresenteerd door de betrokken studenten tijdens de Week van de Circulaire Economie.

'Beloning van duurzaamheid bij de boer. Het is misschien wel de grote uitdaging van de komende jaren', verwacht Görtz. 'Vandaar dat dit ook zo'n prominent onderdeel is van het LLTB Kompas 2030.'

Inmiddels zijn er diverse instrumenten voor dit doel in ontwikkeling. Carbon farming is er daar een van. Toepassing van dit instrument roept volgens Görtz nog veel vragen op. Levert deze vorm van beloning voldoende op om de teelt van een veelbelovend gewas als alternatieve grondstof daadwerkelijk van de tekentafel te krijgen? In hoeverre kan het gewas volledig worden verwaard naar bijvoorbeeld een combinatie van hoogwaardige voeding en duurzame materialen? Hoe groot is de daadwerkelijke bijdrage van de landbouw in dergelijke ketens aan de reductie van bijvoorbeeld de CO2 footprint en op welke wijze kan ook hier de landbouw de (duurzame) regie pakken?'

Deze en andere vragen worden opgepakt in een unieke samenwerking tussen de LLTB, een betrokken telersgroep, de HAS Hogeschool en LTO Bedrijven. Daarnaast heeft een grote marktpartij een concrete casus geïnitieerd. Görtz: 'We hebben in elk geval de basis gelegd voor de start van dit traject, waarmee veel kennis wordt gecreëerd voor de sector.'