Van curatief naar preventief telen

De bodemschimmels aangeduid als mycorrhiza's, hebben bijzondere kwaliteiten. René van Gastel van Groeibalans typeert ze als 'kampioenen in het vrijmaken van moeilijk oplosbare elementen voor de planten'. Daarnaast houden ze vocht vast voor planten en vormen ze een barrière tegen schadelijke organismen in het wortelmilieu. Zulke helpers kan de landbouw goed gebruiken, zou je zeggen.

Toch blijkt in de agrarische omgeving de bezetting met mycorrhiza's meestal ondermaats. Dat komt doordat boeren en tuinders dingen doen met de grond, waar mycorrhiza's slecht tegen kunnen: ze gebruiken meststoffen en roeren in de grond. Als telers meer hulp willen krijgen van het bodemleven, zal zachtere behandeling een voorwaarde zijn.

Zachtere mest

Van Gastel noemt in dat verband minder stikstof en fosfaat. Hij pleit voor zachtere mest, gericht op voeding van de bodem in plaats van planten en het sparen van de bodemstructuur.

Als teler het goed aanpakken met bodembeheer en bemesting, dan zijn planten in staat efficiënter om te gaan met voeding en wordt het systeem weerbaarder. 'Mycorrhiza's hebben een hekel aan kerende grondbewerking en te veel fosfaat. De opname van veel elementen kun je beter overlaten aan het bodemleven. De planten geven exudaten af via de wortels om schimmels en ander bodemleven te voeden en krijgen daar water en voor wortels moeilijk bereikbare elementen voor terug.'

Verschillende soorten

Van Gastel adviseert agrarisch ondernemers en geeft cursussen. Daarin leren telers wat schimmels doen, hoe ze zich het beste thuis voelen op hun percelen en hoe je ze eventueel brengt bij de planten, want de verschillende soorten mycorrhiza's komen niet allemaal spontaan aanwaaien.

Onder de noemer 'Stimulus' geeft Plant Health Cure (PHC) cursussen op maat voor bedrijven. Die richten zich op kader en uitvoering om te zorgen dat kennis in het hele bedrijf wordt gedragen.

Vroeg groeistadium

Van Gastel zegt dat endomycorrhiza's actief moeten worden gebracht. 'Begin daar in een vroeg groeistadium mee. Dan zijn de kosten lager. Breng ze aan in het plantplugje of bij het zaad.' Daarna zijn omstandigheden rondom de plant van belang. Zijn die goed, dan kan de symbiose zich ontwikkelen en bijdragen aan een weerbaar weggroeiend gewas.

De gedachte dat de plant gezond kan blijven dankzij het bouwen van afweerstoffen met elementen die het bodemleven doorgeeft aan de plantenwortel, is een van de kernpunten die directeur Pius Floris van PHC uitdraagt. Hij doet dat al dertig jaar en verbaast zich over hoe moeizaam de landbouw op gang komt om hier meer mee te doen.

'Hoe bescherm je je kinderen? Door ze goed te voeden. Planten hebben veel meer dan de zeventien elementen nodig om de metabolieten te maken die bijdragen aan hun weerbaarheid en aan onze gezondheid', zegt Floris.

Blinde vlek

De PHC-directeur gaat ervan uit dat bestrijding van ziekten en plagen nodig is omdat planten in de landbouw arm worden gehouden. Van sommige elementen vindt een laboratorium met moeite een kleine hoeveelheid, maar dat zegt niet dat ze overbodig zijn. Juist als het plantgezondheid betreft zit er een grote blinde vlek in de moderne landbouw.

Floris pleit voor het niet negeren van kennis over weerbaarheid, maar het verdiepen van dit vakgebied. In een organisch gevoed gewas met een gezond bodemleven is de spuit maar zelden nodig, stelt hij.

Praktijk

Praktijkvoorbeelden tonen volgens de directeur van PHC aan dat telers, die zich richten op de symbiose van planten en bodemleven, mooie resultaten boeken. Ook financieel. 'Ik ga binnenkort bij een grote peenteler in Schotland langs. Hij teelt biologisch en gangbaar. Biologisch blijkt dicht in de buurt te komen van gangbare producties', zegt hij.

Een ander voorbeeld ziet Floris in België, waar teelt met correcte inzet van mycorrhiza's ziektevrij bleef in proeven. Het ondersteunt zijn visie dat teelt met veel minder chemie mogelijk is.

Boomkwekerij

Opvallend is dat toepassing van mycorrhiza's in de landbouw is ontwikkeld vanuit de boomkwekerij. PHC en Groeibalans legden daar een basis. Nu passen ze de kennis over mycorrhiza's toe in meer teelten. Van Gastel en Floris zeggen dat het overgrote deel van de planten symbioses aangaat met mycorrhizaschimmels. Alleen pioniersgewassen zijn meer bacteriegedomineerd. In de landbouw zijn dat bieten en koolachtigen (kruisbloemigen). De rest van de gewassen heeft baat bij de schimmels.

Telers moeten volgens Van Gastel opschuiven van curatief handelen bij ziek en zeer naar preventief. Middelen worden hoe dan ook schaarser. 'Mycorrhiza's zijn een deel van de oplossing. Ik zie het als een steentje in de muur. Een stof als calcium helpt het afweersysteem en de schimmel versterkt de opname. In vaatsystemen van planten zijn siliciumverbindingen belangrijk', zegt hij.

'Mycorrhiza's doen het niet alleen. Er is veel meer bodemleven nodig, zoals nuttige bacteriën en bodemdiertjes. Ik denk dat we sterkere planten kunnen maken door zo te werken.'