Koppert Cress brengt vanille op de markt

Achtergrond Potplanten Hanneke de Jonge 16 feb 2022 om 06:30uur

Vanille uit een Nederlandse kas? Het is Koppert Cress gelukt om het gewas samen met een orchideeënkwekerij in het Westland te kweken. Onderzoeker Filip van Noort van Wageningen University & Research zag al eerder brood in de teelt, maar heeft onderzoek daarnaar drie jaar geleden moeten staken. Hij is blij dat nedervanille toch op de markt komt.

Koppert+Cress+brengt+vanille+op+de+markt

Groothandels en andere vaste klanten kunnen sinds begin dit jaar een voorbestelling doen voor vanille bij Koppert Cress in het Zuid-Hollandse Monster. De kwekerij van versgekiemde plantjes en eetbare bloemen en bladeren voor het horecatopsegment brengt binnenkort vanille uit eigen kas op de markt.

'Het was al jaren een droom van eigenaar Rob Baan om dat voor elkaar te krijgen', zegt communicatiemanager Michiel van der Spek. 'We zijn enorm trots dat het is gelukt om dit exclusieve product in Nederland te kweken.' Volgens hem is een vanilleplant uit de jungle het startpunt geweest van een project waaraan de afgelopen jaren veel tijd en energie is besteed. Over de investering die daarvoor nodig was, laat de kwekerij zich liever niet uit.

Madagaskar

De vanilleplant Vanilla planifolia is een klimorchidee die oorspronkelijk uit Mexico komt. De teelt vindt vooral plaats in Madagaskar, waar 80 procent van de natuurlijke vanille vandaan komt. Na saffraan is het de duurste specerij ter wereld. De prijs is verre van stabiel en kan tot honderden euro's per kilo oplopen.

Het met de hand bestuiven is erg arbeidsintensief

Filip van Noort, gewasspecialist Wageningen University & Research

Ook de kwaliteit en het aanbod schommelen, terwijl de vraag naar het natuurproduct alleen maar toeneemt. Daarom is Filip van Noort, gewasspecialist aan Wageningen University & Research (WUR), in 2012 al een verkennend onderzoek begonnen met vanillestekjes uit Oeganda in een kas.

Project

In 2014 startte het project 'Nedervanille', waaraan behalve WUR Glastuinbouw ook bedrijven, waaronder twee grote tomatenkwekerijen, Hogeschool Leiden en Hortus botanicus Leiden deelnamen. Het consortium liep tegen een aantal problemen aan.

'Het duurt twee tot drie jaar voordat een plant voor de eerste keer bloeit en dat gebeurt tot nu toe slechts één keer per jaar tussen maart en juni', zegt Van Noort. 'De bloemen in de bloemtros bloeien in die tijd na elkaar en moeten met de hand worden bestoven tussen zonsopgang en ongeveer 13 uur, omdat ze anders meestal afvallen. Dat maakt de teelt enorm arbeidsintensief.'

• Lees ook: WUR teelt Nedervanille in kas

Nadat een deel van de planten in 2018 besmet raakte met fusarium, wilden de betrokken teeltbedrijven geen geld meer steken in verder onderzoek, omdat de teelt voor hen te veel onzekerheden opleverde.

Eigen teeltmethode

Koppert Cress was geen partner in het onderzoek van de WUR, maar heeft een eigen teeltmethode ontwikkeld, die naar eigen zeggen weerbare planten oplevert dankzij optimale kasomstandigheden. Vanaf het begin van het traject werkt de kwekerij al samen met een in de orchideeënteelt gespecialiseerd familiebedrijf. In een onbelichte kas in het Westland staan de vanilleplanten op ongeveer 0,5 hectare.

De peulen van de vanilleplant in de kas zijn verrassend lang en dik dankzij de geconditioneerde omstandigheden. © Koppert Cress

Volgens Van der Spek zijn de peulen, de vruchten van de vanilleplant, in deze kas verrassend lang en dik dankzij de geconditioneerde omstandigheden, onder andere wat betreft temperatuur en vochtigheid. De verwachting is dat de oogst dit jaar van hoge kwaliteit is en enkele tienduizenden peulen zal bedragen.

Drie variëteiten

De vanille komt in drie variëteiten op de markt: Planifolia Green, Black en Red. De groene peulen met een geel puntje komen vers van de plant en zijn nog niet eetbaar, maar professionals kunnen deze zelf fermenteren en daarbij bijvoorbeeld experimenteren met combinaties van andere smaken, zoals van pistachenoten en rozenblaadjes.

De zwarte peulen zijn vergelijkbaar met de in Nederland bekende vanillestokjes, maar hebben volgens de communicatiemanager een betere kwaliteit, omdat de kwekerij ze met de hand plukt en zelf fermenteert. De rode peulen rijpen aan de plant en krijgen daardoor een nog uitgesprokener smaak.

Vijfduizend bloemen

Van der Spek zegt dat de teelt complex blijft en dat het arbeidspatroon grillig verloopt, omdat in het seizoen nu eens vijf en dan weer vijfduizend bloemen tot bloei komen. Een team van vijftien mensen kan daar flexibel op inspelen. 'Het blijft een exclusief product, maar Rob Baan heeft al vaker gezegd dat je in een duur land als Nederland beter dure dan bulkproducten kunt maken.'

Dit jaar richt Koppert Cress zich vooral op de Nederlandse markt, waarvoor een aantal toonaangevende klanten is benaderd. Daarmee wil het bedrijf ook een inschatting maken van de uiteindelijke handels- en eindprijzen voor de nieuwe producten. Volgens de communicatiemanager zijn de eerste reacties positief.

Informatie delen

Van Noort is blij dat het Koppert Cress is gelukt om de vanilleteelt in Nederland te laten slagen, hoewel hij daar niet bij betrokken is geweest. Hij heeft in het verleden wel contact gehad met het teeltbedrijf in het Westland, maar kon alleen oppervlakkige informatie over zijn onderzoek met hen delen.

'Ik heb hen van harte gefeliciteerd met hun mooie resultaten', zegt de onderzoeker. Koppert Cress is van plan om de productie volgend jaar uit te breiden door planten vanuit stekmateriaal te vermeerderen.

'Beleving speelt grote rol bij exotische producten'

Henk de Kroon van Vanille BV importeert al twintig jaar vanille uit Madagaskar. Hij legt uit dat de kwaliteit nogal wisselend kan zijn, omdat de boeren in Madagaskar het negen maanden lange productieproces van de peulen en de daaropvolgende fermentatiefase van drie maanden graag willen versnellen, terwijl vanille juist tijd nodig heeft om optimaal te rijpen. Volgens De Kroon heeft de overheid de afgelopen jaren maatregelen genomen waardoor de arbeidsomstandigheden en beloning vooruit zijn gegaan en voert zij een strikt prijsbeleid om de productie in omliggende landen te ontmoedigen. Beleving speelt in de ogen van de importeur een grote rol bij chef-koks die werken met exotische producten. De Kroon zegt dat zij geïnteresseerd zijn in vanille uit Madagaskar, omdat de lokale bevolking deze op ambachtelijke wijze produceert. In zijn lezingen merkt hij dat het tot de verbeelding spreekt als een schaars geklede boer de vanille in een pannetje op een houtvuur verwarmt. Hij denkt dat die charme eraf gaat als vanille afkomstig is uit een zo industriële omgeving als een Nederlandse kas. Maar vanwege de ligging van Madagaskar in de Indische Oceaan blijft het risico op tropische stormen en orkanen groot, waardoor een oogst zomaar kan mislukken. De Kroon verwacht dat de teelt in Nederland alleen rendabel is te maken door automatisering en robotisering. Desondanks acht hij de kans van slagen groot bij Koppert Cress, omdat zij hun sporen al hebben verdiend door hun succesvolle praktische benadering van innovatie. Bovendien gaat De Kroon ervan uit dat de ecologische voetafdruk van Nederlandse vanille lager is, omdat deze niet meer per vliegtuig hoeft te worden ingevlogen.