Planten beschikken over verdedigingsleger

'Tot zo'n twintig jaar geleden beschouwden veel mensen planten als domme objecten die niets konden en menselijk ingrijpen nodig hadden om hen te beschermen', zegt Frank van der Helm, docent en onderzoeker bij Hogeschool Inholland bij de opleiding Tuinbouw en Agribusiness.

Volgens Van der Helm is iedereen er inmiddels van overtuigd dat planten deel uitmaken van een systeem dat zichzelf in stand houdt en dat ze zichzelf goed kunnen verdedigen. Vijftien jaar geleden is bijvoorbeeld al aangetoond dat planten geurstoffen in de lucht kunnen verspreiden als ze zijn aangetast door planteneters, waardoor ze vijanden van deze belagers lokken, zodat die ze kunnen wegjagen of vernietigen.

Ook met doornen, stekels en haren kunnen planten vijanden afschrikken, evenals met bittere of zeepachtige stoffen of een waslaag op hun bladeren. Daarnaast hebben ze verdedigingssystemen om schimmels, bacteriën en virussen uit te schakelen. Denk aan het aanmaken van salicylzuur bij een aanval door bijvoorbeeld valse meeldauw en roest, die gedijen op levend plantmateriaal.

Geluid van een rups

Voor bovengrondse bescherming tegen ziektes die cellen doden voordat zij zich ermee voeden, zoals botrytis en phytophthora, laten micro-organismen aan de wortels van de plant jasmonzuur aanmaken. Daarmee stellen ze hun eigen voedselvoorziening zeker, want die valt weg als de plant ziek wordt. Een ander voorbeeld dat Van der Helm noemt is het geluid van een rups, waarvan de trilling een afweerreactie bij een plant kan veroorzaken.

Bij de verdediging van de plant is het microbioom, dat wil zeggen alle organismes op en rondom een plant, van cruciaal belang. Van der Helm ziet het als een verdedigingsleger waarover een plant boven- en ondergronds kan beschikken. De mens kan dat leger versterken, dat wil zeggen de weerbaarheid van de plant bevorderen, door deze voldoende voedingsstoffen aan te bieden en zo te zorgen voor een gezond bodemleven.

Door alle nieuw verkregen inzichten heeft de aandacht voor deze versterking de afgelopen jaren een vlucht genomen. Dit is nog eens extra bevorderd doordat het aanbod van toegelaten chemische gewasbeschermingsmiddelen sterk is teruggelopen en de vraag van de consument naar residuarme en milieuvriendelijke producten is toegenomen.

'Plant weet hoe het moet'

Ook Ellen Klein, consultant plantgezondheid bij Koppert Biological Systems, is ervan overtuigd dat 'de plant weet hoe het moet'. Ze doet onderzoek naar de weerbaarheid van gewassen, waar een optimale fotosynthese sterk aan bijdraagt en preventieve maatregelen de basis vormen. Het gebruik van organische meststoffen in combinatie met een afgestemde verhouding van kunstmest zorgt voor zoveel mogelijk schimmels in de bodem of potgrond met als gevolg een lage plaagdruk.

Daarnaast wordt ingezet op het gebruiken van biostimulanten in plaats van chemische middelen. Daarbij staat voor Koppert voorop dat een teler voldoende rendement kan halen met een gezond en schoon gewas.

Koppert voerde in 2020 en 2021 praktijkproeven uit om de planten bij de teelt van aardbeien en chrysanten weerbaarder te maken. Als organische voeding diende bodemverbeteraar Vidi Funda, die onder andere stikstof, fosfor, kalium en calcium bevat. In de toegepaste kunstmest zat minder nitraat en fosfor en deze had daardoor een lagere elektrische geleidbaarheid.

Meer bodemleven

Het resultaat in chrysant was een toename van het bodemleven, meer wortels en een betere opname van mineralen, waaronder sporenelementen. Dat bleek uit een bodemlevenanalyse die Eurofins uitvoerde. Ook de hoeveelheid organische stof nam met 2 tot 3 procent toe ten opzichte van de referentie.

Bij een onderzoek met het aardbeienras Bravura, een doordrager, bleek de opbrengst bij 50 procent minder nitraat 10 procent hoger te zijn. Bij 70 procent minder nitraat was de opbrengst nog steeds 3 procent hoger dan de standaard en ontwikkelde wittevlieg zich minder snel dan normaal.

Minder bladluis

Aardbeientelers gaven vaak aan dat de druk van wittevlieg en bladluis bij 70 procent minder nitraat veel lager was, meeldauw zich minder ontwikkelde en de houdbaarheid en/of stevigheid van de vruchten beter was. Bij chrysanten resulteerde de vermindering van het nitraatgehalte in stelen die tot 5 gram zwaarder waren en dus een hogere prijs konden opbrengen.

'Bovendien zagen we een afname van het nitraatgehalte en een toename van het zwavelgehalte in het blad van beide gewassen', zegt Klein. 'Zwavel kan dienen als bescherming tegen schimmels en met name tegen meeldauw.' Ze vertelt dat het onderzoek doorgaat en dat de werkwijze met Vidi Funda en nitraatarme mest al is ingevoerd op een aantal aardbeienkwekerijen.