ABN Amro: Agrarisch productievolume daalt 1,5 procent in 2022

De hogere energieprijzen zorgen voor problemen bij glastuinders. Uit een analyse van ABN AMRO blijkt dat naar verwachting ongeveer 10 procent van de glastuinders de komende maanden bij de bank aankloppen vanwege een liquiditeitstekort.

Voor het merendeel van de glastuinders speelt dat voorlopig dus nog niet. Dit komt doordat zij hun energiecontracten langdurig hebben vastgezet, voldoende buffers hebben opgebouwd of geïnvesteerd hebben in duurzame oplossingen.

Zodra de winter achter de rug is, zullen de energie- en elektriciteitsprijzen naar verwachting dalen, maar normalisering vindt naar verwachting pas na 2023 plaats. Gebeurt dit niet, dan komen meer bedrijven in de problemen.

De hoge energieprijzen, het tekort aan arbeid en de gestegen kunstmestprijzen hebben tot gevolg dat glastuinders kijken naar strategieën om de inzet van energie, arbeid of kunstmest te verlagen. Dit kan door kassen deels leeg te laten, later te zaaien, minder te belichten of minder CO2 in de kas te laten. Deze strategieën leiden er allemaal toe dat de productievolumes dalen en de prijzen van groenten en bloemen stijgen.

Voerkosten omhoog

Voor de veehouderij zijn de hogere voerkosten een punt van zorg. Gestegen grondstofprijzen en schaarste van specifieke ingrediënten als lysine zorgen voor duurder veevoer. Met name in de varkenshouderij zorgt dit voor problemen. Dat komt omdat de varkensprijzen flink zijn gedaald waardoor het inkomen van de varkenshouders extra onder druk staat.

De lagere varkensprijzen zijn het gevolg van verminderde vraag uit China en overaanbod in de Europese Unie (EU). Daarnaast werpt de steeds verder oprukkende Afrikaanse varkenspest (AVP) in Duitsland een schaduw over de sector. De uitbraak van AVP zorgt ervoor dat Duitsland, een belangrijke afzetmarkt voor Nederlandse biggen, met exportbeperkingen te maken krijgt.

Voor 2022 is nog veel onzeker, maar de kans is groot dat de komende jaren de varkensstapel in de gehele EU – ook in Nederland – kleiner wordt en dat in deze sector de productievolumes dalen.

Hoewel ook de melkveehouders met hogere voerkosten te maken hebben, is de situatie in deze sector minder schrijnend omdat de prijzen voor zuivel juist zijn gestegen en op een goed niveau liggen.

Kabinetsplannen

In het coalitieakkoord trekt het nieuwe kabinet 60 miljard euro uit voor het oplossen van de stikstofcrisis, klimaatmaatregelen en het verduurzamen van Nederland. Voor de landbouwtransitie is 25 miljard euro beschikbaar. Hiermee wordt een langjarige en integrale aanpak van stikstof, waterkwaliteit, bodem, klimaat en biodiversiteit beoogd.

Een concreet stikstofplan ligt er nog niet, constateert ABN Amro, maar voor nu lijkt de oplossing in een combinatie van extensivering en technologie te worden gezocht. De opgave om verder te verduurzamen zorgt voor hogere kosten. Tel daar de hogere energie- en arbeidskosten en de relatief lage afzetprijzen bij op en het is duidelijk dat de landbouwsector het niet alleen kan. In het coalitieakkoord is daarom ook een streven om de positie van de boer in de keten te versterken.

Ondanks de daling van het landbouwvolume neemt het productievolume in de voedingsmiddelenindustrie volgend jaar met 1 procent toe, verwacht ABN Amro. De totale volumes van de voedingsmiddelenindustrie worden minimaal beïnvloed door de lockdownmaatregelen. Dit komt doordat er een verschuiving van aankopen plaatsvindt van out-of-home-kanalen, zoals restaurants, naar supermarkten.

Wel tekenen zich op bedrijfs- en productniveau grote verschillen af. Leveranciers die zich concentreren op restaurants of drankenproducenten worden bijvoorbeeld hard getroffen door de lockdown en het advies om een maximaal aantal mensen thuis te ontvangen. Minder etentjes of feestjes in horeca of in eigen huis hebben negatieve gevolgen voor de drankafname.

Coronamaatregelen hebben zeker gevolgen hebben op de bedrijven in de foodsector. Maar 2022 zal vooral in het teken staan van hogere kosten voor groothandelaren en fabrikanten in deze sector.

200 miljoen euro per week

Door corona getroffen sectoren leken net weer terug te krabbelen naar het niveau van voor de pandemie toen er nieuwe maatregelen werden ingevoerd tegen de opmars van de nieuwe coronavariant omikron. Tel hierbij de snel stijgende grondstof- en energieprijzen, wat een opwaarts effect heeft op de inkoop- en afzetprijzen, en de druk op ondernemers is compleet. Om een beeld te geven: elke week dat de huidige lockdown langer duurt, kost dat de horeca circa 200 miljoen euro omzet.

Op verschillende vlakken heeft de foodsector al te maken met hogere kosten. De voedingsmiddelenindustrie maakt voor verwarming, koeling en verwerking gebruik van zowel gas als elektriciteit. Dit zorgt voor hogere kosten.

Ook andere grondstofkosten stijgen. De wereldwijde voedselprijsindex van de agrarische organisatie van de Verenigde Naties (FAO) lag in november 29 procent boven het niveau van november vorig jaar. Ten opzichte van vorig jaar zijn veel producten, zoals granen, zuivel, plantaardige oliën en suiker duurder geworden.

Vleesprijzen nog steeds hoger

Ook de gemiddelde prijs van vlees ligt hoger ten opzichte van vorig jaar, hoewel de wereldwijde vleesprijzen wel maand op maand dalen. Een belangrijke oorzaak van deze hogere voedselprijzen zijn containertekorten en daarmee samenhangende vertragingen in leveringen, en sterk toegenomen vraag.

Tot slot zijn ook de verpakkingskosten flink hoger. De schaarste van grondstoffen als hout, ijzererts en olie en een hogere vraag naar verpakkingen zorgt voor een flinke toename van de tarieven voor verpakkingsmateriaal.

Zo lag de prijs van kunststofverpakkingen in oktober dit jaar zo’n 14 procent hoger dan in dezelfde periode vorig jaar. De prijs van papier en karton lag zelfs meer dan 40 procent boven de prijs van oktober vorig jaar en houten verpakkingsmiddelen zijn zelfs meer dan 70 procent in prijs gestegen.

Een deel van de kosten blijft tot in 2023 hoog. Dat betekent dat de foodsector de kosten moet doorberekenen aan afnemers, waardoor de afzetprijzen toenemen. Dit lukt gewoonlijk maar ten dele, zodat de marges onder druk komen te staan. De vraag is vervolgens dit ook leidt tot lagere productievolumes. Veel is afhankelijk van hoe lang de tekorten aanhouden en hoe groot de rek in de keten is.

Gevolgen suikerbelasting

In het coalitieakkoord wordt de intentie uitgesproken om de belasting op suikerhoudende dranken te verhogen en op termijn een suikertaks in te voeren. In het kader van het Nationaal Preventieakkoord wordt al lang gesproken over een suikertaks.

In veel andere landen bestaat zo’n belasting al. Zo heeft het Verenigd Koninkrijk al een aantal jaar een taks op verschillende suikerhoudende producten. Uit verschillende publicaties blijkt dat hierdoor het aantal gram suiker per 100 gram voedsel of drank is afgenomen. Het grootste deel van deze afname is niet te wijten aan een lagere verkoop van de producten, maar aan een suikerreductie in het product zelf door de producenten.

Aan het einde van 2021 stemden de ministers van Financiën van de Europese lidstaten voor een verlaging naar nul van het btw-tarief op groente en fruit. De implementatie hiervan in Nederland staat nu ook in het coalitieakkoord. Het CBS berekende dat de afgelopen tien jaar de prijzen van gezondere voedingsmiddelen met gemiddeld 21 procent zijn gestegen, terwijl de prijzen van ongezondere producten met ‘slechts’ 15 procent opliepen.

Met een suikertaks en het nultarief op groente en fruit komt er verandering in de verhouding van prijs tussen ‘gezond’ en ‘ongezond’. In hoeverre een prijsverandering effect heeft op de uiteindelijke consumptie wordt ingeschat via de prijselasticiteit.

Volgens het Voedingscentrum ligt de prijselasticiteit van frisdranken tussen de -0,9 en -1,3. Dat betekent dat een prijsstijging van 1 procent in dit geval een vergelijkbare daling in de vraag tot gevolg heeft. De prijselasticiteit van groente en fruit ligt op ongeveer -0,5. Deze relatief lage prijselasticiteit betekent dat de prijsverlaging vrij fors moet zijn om een positief effect te hebben.