ABN Amro: 'Productievolume agrarische sector stabiliseert'

Zowel agrarische als niet-agrarische sectoren kampen met hoge grondstofprijzen, personeelstekorten en stikstofproblematiek. De totale volumeontwikkeling in de land- en tuinbouwsector blijft naar verwachting stabiel, maar er zijn verschillen tussen de subsectoren. Met name het productievolume in de varkenshouderij neemt af.

Ook hangt het klimaatvraagstuk nog boven de markt. De aankondiging van de Europese Green Deal van Frans Timmermans maakt het voor ondernemers onzeker welke maatregelen de politiek gaat nemen. Het is daarmee nog niet duidelijk wat het effect op het boerenerf zal zijn.

Zo is de oogstverwachting van aardappelen, het hoogst renderende gewas binnen de akkerbouw, lager dan vorig jaar. De voornaamste reden voor de lagere opbrengst is een kleiner areaal en gespreide regenval. De natte zomer zorgde voor schimmelvorming die de kwaliteit en opbrengst negatief beïnvloedde.

Akkerbouwproducten die voor hun afzet afhankelijk zijn van de export, zoals pootaardappelen en uien, hebben flink last van de hogere containerprijzen. De hogere vervoerskosten maken deze producten duurder voor buitenlandse inkopers, waardoor akkerbouwers moeite hebben de producten boven de kostprijs te verkopen.

Melkvee: relatief gunstig

Hoewel er regionaal door de hevige regenval wel wat schade was, is het weer over het algemeen positief geweest voor de grasopbrengsten voor melkveehouders. Voor hen geldt dat de prijsvorming relatief gunstig is en een licht stijgende lijn kent. De productie is wel gestagneerd, waardoor de melkaanvoer naar de zuivelfabrikanten is gedaald.

Veehouders hangt de stikstofproblematiek als het zwaard van Damocles boven het hoofd. Nog altijd lijkt een oplossing ver weg, waardoor veel van hen in grote onzekerheid verkeren. Met name de ondernemers die nog in afwachting zijn van legalisatie, de PAS-melders, worden door de impasse vaak beperkt in hun ondernemerschap, constateert ABN Amro.

Varkenshouderij: onzekere export

Door de stoppersregeling van de overheid nam het aantal varkenshouders verder af. Ondanks de afname van het aantal varkens verslechteren de marktomstandigheden voor de varkenshouderij. Een lagere vraag drukt op de prijzen. De markt voor varkenshouders kent vooral een onzekere export. De dalende vraag vanuit China is hiervan een belangrijke oorzaak.

ABN Amro sluit een blijvend lagere vraag vanuit China niet uit nu Chinese varkensboeren de productie opvoeren en de consumptie van varkensvlees is verschoven. Door de hogere varkensprijzen in het verleden zijn Chinese consumenten overgestapt op andere dierlijke producten, zoals pluimvee.

Hoge voerkosten

Voor varkenshouders, pluimveehouders en in beperktere mate melkveehouders geldt dat de hogere voerkosten drukken op de marges. De hogere voerkosten zijn het gevolg van de gestegen grondstofprijzen. En die stijging komt weer door een hogere vraag vanuit onder meer China, tegenvallende oogsten en hogere transportkosten.

De Food and Agriculture Organisation, onderdeel van de Verenigde Naties, verwacht dat de hoge prijzen voorlopig aanhouden. Voor veehouders is het niet mogelijk de opgelopen kosten door te belasten naar partijen verderop in de keten.

Glastuinbouw: hoge gasprijs

Voor glastuinbouw noemt de bank de hogere prijzen van gas een punt van zorg. Een belangrijke reden voor de hoge gasprijs is de trage opbouw van de gasvoorraden. ABN Amro verwacht dat de gasprijzen dit jaar op hoog niveau blijven. Dit drukt daarmee voor langere tijd de marges van glastuinders.

Voor sierteelt geldt dat de vraag in de eerste helft van dit jaar uitstekend was, waardoor de uitvoerwaarde volgens Floridata een record noteerde van 4,1 miljard euro. De voedingstuinbouw verkeert nog in onzekerheid over mogelijke uitbraken van onder meer het tomatenvirus.

Arbeidstekort

Net als voor veel andere sectoren is ook het gebrek van arbeidskrachten duidelijk punt van zorg. Niet alleen wordt het door de vergrijzing steeds lastiger voor bedrijfseigenaren om opvolgers te vinden, ook lopen de vacatures op voor medewerkers op het land, in de kassen en in de stallen. Uit cijfers van het UWV blijkt dat het aantal vacatures voor medewerkers voor de dier- en veehouderij in een jaar tijd verdubbelde en ook de vraag naar medewerkers in de sierteelt en tractorchauffeurs steeg sterk.

Door het seizoensmatige karakter van een aantal tuinbouwsectoren is er een grote behoefte aan seizoensarbeiders. Door de pandemie en de gesloten grenzen bestond vorig jaar een tekort aan dit type medewerker. Hoewel deze problematiek nu minder speelt, zijn de verbeterde economische omstandigheden in Oost-Europa en Nederland nu de oorzaak voor tekorten.

In beide regio's is veel vraag naar personeel in een groot aantal sectoren. Land- en tuinbouw ondernemers maken zich dan ook zorgen. Een vijfde van de ondernemers geeft aan arbeidstekorten als belemmering te ervaren in hun bedrijfsvoering. Dat is het hoogste aantal sinds de invoering van de CBS-enquête in 2012.

Effecten corona nog merkbaar

Wereldwijd zijn de effecten van de coronapandemie nog merkbaar in diverse sectoren. China sloot diverse zeehavens en fabrieken en deden zich nadien ook elders in de wereld productiebelemmeringen voor. De industriesector kreeg te maken met een tekort van meer dan een kwart van de benodigde materialen. De leveringsduur van producten als machines, electronica en transportmiddelen neemt toe. Het tekort aan chips is daar ook debet aan.

De bouw is een van de sectoren die hier de gevolgen van ondervindt. Vanwege de tekorten zijn de prijzen van de grondstoffen zo hard opgelopen dat bouwers niet meer inschrijven op aanbestedingen wanneer ze geen zekerheid krijgen over de vergoeding van hun kostprijs, die mogelijk snel verder kan stijgen zodra de bouw is gestart. Een wijk met honderd betaalbare woningen in Almere wordt daarom voorlopig niet gebouwd.

Prijzen zeecontainers door het dak

Hierbij komt een groot tekort aan containers in de zeehavens, wat de prijzen van die containers heeft vertienvoudigd. Een onderzoeksbureau heeft becijferd dat het verschepen van een 40 voets container van Shanghai naar Rotterdam 13.787 dollar kost, terwijl hiervoor over de laatste vijf jaar gemiddeld slechts 1.670 dollar werd betaald.

De prijzen werden opgedreven toen de wereldhandel na de zomer van 2020 herstelde en er plotseling een grote vraag was naar containers. Ook de mondiale groei in het digitale winkelen in 2020 van 27 procent en een verwachte groei in 2021 van 14 procent wakkert het capaciteitstekort aan schepen en containers aan.