Varkenshouder pakt geur en ammoniak aan via voeding

In de auto heb je veel tijd om na te denken. Dat is ook wat Coen van Gorp doet, onderweg tussen het Brabantse Riel en het Drentse Dalen. Daar heeft de familie sinds 2005 een vermeerderingsbedrijf met nu 2.300 SPF-zeugen (Specific Pathogen Free, vrij van specifieke ziektekiemen). De gedachte dat het anders moet in de varkenshouderij laat Coen de laatste jaren niet los.

In 2012 worden de zeugen voor het eerst ‘warm gevoerd’. Een bezoek aan Duitsland, waar speenbiggen worden geleverd, zette Van Gorp op dat idee. Een werkwijze die hij nog kende van vroeger thuis. Wat volgde is een zoektocht die zeven jaar zou duren en niet gemakkelijk was, geven Marlijn en Coen van Gorp aan.

Het varkensrantsoen bestaat voor 80 procent uit gerst en tarwe, dat ze kopen bij akkerbouwers in Groningen, en soja. Dat laatste wordt sinds 2020 ook ontsloten. Het vinden van de juiste grondstoffen om op een pH van 4,5 uit te komen en het vinden van de juiste zouten om tijdens het opwarmen de groei van gisten, bacteriën en schimmels te remmen, was uitdagend. Net als het vinden van een oplossing voor de belastende stoffen die in soja zitten. ‘Soja wordt in China geteeld om rijstvelden te neutraliseren. Soja bevat daardoor veel antinutritionele stoffen.’

Niet hameren maar ‘crackeren’

Het mengsel van gerst, tarwe en soja wordt niet gehamerd, maar ‘gecrackerd’. Een techniek waarbij voedingsstoffen beter intact blijven. Vervolgens moet het mengsel inweken en worden verhit tot 58 graden. Dat proces neemt acht uur in beslag en verbetert de verteerbaarheid en benutting van mineralen. Geen moeilijk proces en extra tijd kost het ook niet, geeft Van Gorp aan. ‘Alles is geautomatiseerd.’

‘Wie kan fermenteren, kan ook grondstoffen op onze manier ontsluiten’, stelt Van Gorp, die het proces vergelijkt met broodbakken. Want de crux van het proces zit, net als bij broodbereiding, in het afvangen van fytinezuur. Onder andere doordat tijdens het opwarmen het natuurlijke enzym fytase wordt geactiveerd, dat fytinezuur afbreekt. In 2020 is op het ‘kookproces’ patent aangevraagd.

De afwezigheid van synthetische componenten en de natuurlijke fytase zorgen ervoor dat het fosfor in het voer en de mineralen goed worden opgenomen en er minder met de mest verdwijnt. Ook wordt er nauwelijks ammoniak en geur worden uitgestoten. ‘Want’, zegt Van Gorp, ‘wat geeft mij het recht dat mijn varkens stinken?’ Geurloos noemt hij voor de varkenshouderij een license to produce.

Door het voer dat de varkens krijgen, voelen ze zich sneller verzadigd, is er rust in de darmen en daardoor minder bijtgedrag. De biggen van Van Gorp zijn sinds 2016 voor Tönnies, dat vlees van varkens met lange staarten levert aan Zweden. De toeslag – 4 euro per varken – is een welkome aanvulling op de extra (arbeids)kosten die het houden van varkens met staarten met zich meebrengt.

Op jaarbasis nemen de zeugen minder voer op (250 kilo droge stof) en ligt de soja-opname 30 procent onder dat op gangbare bedrijven. De voerstrategie is niet duurder dan die op gangbare bedrijven, geeft Van Gorp aan, mits alle kosten worden meegerekend. ‘Dus ook die voor een luchtwasser.’

Aanvullend onderzoek

Op tafel ligt een dikke ringband. Een bundeling van al het onderzoek dat in de loop der jaren onder andere met geld uit het plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3) van provincie Drenthe werd uitgevoerd. Stuk voor stuk positief over de resultaten die in Dalen worden geboekt. Maar om die ook met 100 procent zekerheid aan het proces toe te kunnen schrijven, is aanvullend onderzoek nodig.

De trofee van ‘Het beste idee van varkensland 2021’ die ze vorige week donderdag in ontvangst namen, zien Marlijn en Coen van Gorp als erkenning van hun inzet en de risico’s die ze heel bewust hebben genomen. En wat zonder de inzet van hun medewerkers ook niet was gelukt. Nu hopen ze dat ook andere varkenshouders het oppakken, want volgens experts is het ‘ideaal voer voor eenmagigen’.

‘Stel’, filosofeert het echtpaar, ‘dat het wordt geïmplementeerd in de nieuwe opkoopregeling en een varkenshouderijbedrijf vlakbij een natuurgebied past het toe. De ondernemer kan daardoor boer blijven en de vrijkomende stikstofrechten worden verhandeld aan de industrie.’

Een mes dat aan twee kanten snijdt, vindt Van Gorp. ‘Ik hoop dat het een keer wordt gezien als de oplossing voor het totale probleem waarmee onze sector kampt: ammoniak en geur zijn het gevolg van hoe varkens in Nederland worden gevoerd. Het moet gewoon anders!’