Rutte IV trekt 25 miljard euro uit voor transitie landbouw

Met het naar voren halen van de doelstellingen in de wet stikstofreductie en natuurverbetering van 2035 naar 2030 komt het nieuwe kabinet tegemoet aan de adviezen van het adviescollege Stikstofproblematiek, beter bekend als de commissie-Remkes.

Ook het reductiedoel van 50 procent in 2030 wordt daarmee overgenomen. 'Waarbij alle sectoren hun evenredige stikstofbijdrage leveren. Ook in Europees verband zet het kabinet zich in voor stikstofreductie', meldt het coalitieakkoord.

Ruimhartig fonds

Voor de uitvoering van de ambitieuze vergroeningsagenda wordt een Nationaal Programma Landelijk Gebied opgesteld. Dit richt zich op de aanpak van de uitdagingen in de landbouw en natuur. Hieraan is volgens de coalitie een 'ruimhartig' transitiefonds gekoppeld, waarin tot 2035 in totaal 25 miljard euro beschikbaar komt.

Het fonds is volgens de vier partijen noodzakelijk, omdat de transitie langjarig, voorspelbaar en coherent beleid vereist. Het rijk gaat met de provincies afspraken maken over het vrijgeven van de transitiebudgetten. Op het gebied van klimaat legt het kabinet de lat ook hoger. Nederland wil koploper in Europa zijn bij het tegengaan van de opwarming van de aarde.

In de gebiedsgerichte aanpak van de stikstofcrisis kunnen extensivering, omschakeling, innovatie, legalisering en verplaatsing helpen bij versnelling van verduurzaming in de landbouw, stelt het akkoord. Daarbij wordt rekening gehouden met natuurlijk verloop in de sector: ‘In gebieden waar de opgave tot emissiereductie en natuurherstel dermate groot is dat vrijwilligheid niet langer vrijblijvendheid betekent, gaan we op het boerenerf het gesprek aan om samen te zoeken naar de mogelijkheden.’

Klimaatneutraal

Om uiterlijk in 2050 klimaatneutraal te zijn, wordt het doel voor 2030 in de Klimaatwet aangescherpt tot ten minste 55 procent CO2-reductie. Om dit doel ook zeker te halen, richt het kabinet het beleid in op een hogere opgave, wat neerkomt op circa 60 procent in 2030. Het kabinet vergroot de ruimte voor het vastleggen van CO2. Ook na 2030 is het nodig om ambitieus door te gaan met CO2 reductie, stellen de coalitiepartners. Voor 2035 staat het CO2-reductiedoel op 70 procent oplopen naar 80 procent in 2040.

Er komt een minister voor Klimaat en Energie die regie voert over het beleid en het klimaatfonds. Op het vlak van energie gaat de lat omhoog. Het kabinet wil het aanbod van hernieuwbare energiebronnen stimuleren. Dat betekent dat extra wordt ingezet op wind op zee, zon-op-dak, aardwarmte, groen gas en aquathermie. Het gebruik van fossiele brandstoffen en de toepassing van houtige biomassa voor energiedoeleinden wordt afgebouwd.

Landbouw in balans

'We brengen natuur en landbouw in balans door de transitie naar kringlooplandbouw voort te zetten op het terrein van voer, mest, bodem, pacht, dierenwelzijn en daarbij behorende innovaties. Met inzet van reststromen in veevoer, vervanging van kunstmest door organische mest en een grondgebonden melkveehouderij sluiten we kringlopen. Hierover worden afspraken gemaakt met toeleveranciers en de verwerkende industrie', meldt het coalitieakkoord.

Grote dossiers als klimaat en stikstof zijn niet tot in detail uitgewerkt in het regeerakkoord. Daarvoor moet het nieuwe kabinet straks samenwerking zoeken in de Tweede Kamer, zei informateur Johan Remkes bij de presentatie van het coalitieakkoord. Het coalitieakkoord bevat daarom geen doelen voor een krimp van de veestapel of de opkoop van boeren nabij Natura 2000-gebieden. De (melk)veehouderij komt slechts drie keer voor in het stuk.

Verdienmodellen stimuleren

Er worden nieuwe verdienmodellen gestimuleerd rond ‘bio-bases’ bouwmaterialen, carbon credits en stikstofbinding. Met langjarige overeenkomsten en een passende vergoeding wil het nieuwe kabinet de mogelijkheden van (agrarisch-)natuur en landschapsbeheer vergroten. Er komt een tussenvorm van natuur- en landbouwgrond: landschapsgrond. Hiermee en door uitbreiding van natuurareaal vergroot het nieuwe kabinet het leefgebied van kwetsbare soorten en brengt het de doelen van de Vogel- en Habitatrichtlijn dichterbij.

Inzet grondbank

Met de oprichting van een grondbank wil het nieuwe kabinet de instap voor jonge boeren en het vinden van ontwikkelruimte vergemakkelijken. Deze grondbank geeft vrijkomende grond uit te voor het extensiveren, omvormen en verplaatsen van bedrijven van boeren die graag door willen en voor natuur.

Versterking NVWA

De Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA) wordt versterkt. Dit vraagt een aanzienlijke publieke investering in de publieke taken van de NVWA. De taken keuring en toezicht worden gescheiden. We wil het kabinet naar kostendekkende tarieven. Daarvoor wordt het tariefgebouw omgevormd naar arrangementen en abonnementen die differentiëren naar bedrijfsgrootte en die goed gedrag en naleving belonen.

Omslag gewasbescherming

De ingezette omslag naar geïntegreerde gewasbescherming wordt door Rutte IV geïntensiveerd door het stellen van tussendoelen, bevorderen van innovatie en precisielandbouw, stimuleren van groene alternatieven en loskoppelen van verkoop en advies. De normen voor het gebruik van middelen wordt afgestemd op de Kaderrichtlijn Water. Er komt een onderzoek naar de gezondheidseffecten van gewasbeschermingsmiddelen bij boeren en omwonenden.

Convenant veehouderij

In navolging van het advies van de Raad voor Dieraangelegenheden (2020) komt er overleg met boeren, marktpartijen, maatschappelijke organisaties en andere ‘stakeholders’ om tot een convenant te komen voor de ontwikkeling naar een dierwaardige veehouderij. ‘Dit convenant vormt de basis van wetgeving die de komende kabinetsperiode in werking treedt voor een dierwaardige veehouderij in balans met de volksgezondheid’, aldus het coalitieakkoord.

Ketenafspraken

Samen met ketenpartijen en de Autoriteit Consument en Markt (ACM) maakt de overheid bindende afspraken om de positie van de boer in de keten te versterken. De vier coalitiepartijen verwachten een niet-vrijblijvende bijdrage van banken, toeleveranciers, de verwerkende industrie en de detailhandel. Waar nodig worden afspraken juridisch geborgd. ‘Van supermarkten verwachten we transparantie over de wijze waarop hun gehele assortiment aantoonbaar duurzaam en diervriendelijk wordt, inclusief duurzaam inkoopgedrag en een eerlijke prijs voor boeren.’

Duurzaam voedsel

Het nieuwe kabinet gaat onderzoek doen naar de wijze waarop consumenten kunnen bijdragen aan de verduurzaming van de landbouw. Om bewuste keuzes te stimuleren wordt in Nederland geproduceerd voedsel voorzien van een herkomstetiket. Daarnaast gaat de belasting op suikerhoudende dranken en tabak omhoog en wil de coalitie bindende afspraken maken met de industrie over gezondere voedingsmiddelen. Naar een eventuele suikerbelasting en de verlaging van de btw op groente en fruit naar 0 procent wordt onderzoek gedaan.

Overstap glastuinbouw

In de glastuinbouw is veel potentie om koploper te zijn in energiezuinige en circulaire productie van hoogwaardige producten, schrijven de vier partijen. De sector kan zelfs CO2-postitief worden, maar leunt nu nog vooral op aardgas. Het nieuwe kabinet gaat deze overstap stimuleren in plaats van ontmoedigen. ‘We creëren de randvoorwaarden om de glastuinbouw verder te verduurzamen en koploper te laten zijn in energiezuinige, circulaire producten.’

Regieorganisatie

Rutte IV ziet de Omgevingswet als het instrumentarium voor de aanpak van natuurverbetering en basis voor de vergunningverlening. Met ecologische analyses worden de gebiedsgerichte opgaven voor natuurherstel, klimaat en water bepaald en gehaald. Een ecologische autoriteit draagt zorg voor de wetenschappelijke en juridische borging van deze analyses. Een krachtige regie-organisatie ondersteunt dit proces en stuurt indien nodig bij. Per gebied wordt ook inzichtelijk gemaakt wat daar het toekomstperspectief is voor de landbouw.

Klimaatadaptatie

Het kabinet is van plan extra te investeren in het Deltafonds om achterstanden op het gebied van waterhuishouding weg te werken en de uitvoering van het Nationale Deltaprogramma te versnellen. Daarbij gaat het vooral om waterveiligheid en voldoende zoetwater. Water en bodem worden sturend bij ruimtelijke planvorming. Om hittestress tegen te gaan bevordert het kabinet het toevoegen van meer groen, water en lichte oppervlakten in dichtbebouwd gebied.

Arbeidsmigranten

Het kabinet vindt arbeidsmigranten belangrijk voor de economie. Om misstanden bij arbeidsmigratie tegen te gaan, gaat het kabinet de aanbevelingen uit het rapport van Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten (Commissie Roemer) uitvoeren. Het gaat daarbij om het tegengaan van uitbuiting van werknemers, slechte huisvesting aan te pakken, en oneerlijke concurrentie en verdringing op de arbeidsmarkt te voorkomen. Met het oog op de tekorten aan woningen voor studenten, spoedzoekers, arbeidsmigranten en daklozen is het streven om jaarlijks 15.000 tijdelijke woningen te bouwen en 15.000 eenheden extra te bereiken via transformatie van kantoren tot woningen.

Energie op land

Het coalitieakkoord meldt de komst van heldere afstandsnormen voor de bouw van windmolens op land en het stimuleren van (financiële) participatie van omwonenden om het draagvlak voor dergelijke energieprojecten te versterken. Gezien de schaarse beschikbare ruimte geeft de colaitie de voorkeur aan grootschalige installatie van zonnepanelen op daken. Zonnepanelen op land wordt alleen toegestaan als multifunctioneel gebruik van dat land mogelijk is, bijvoorbeeld op rijksgronden.

Regie op datacenters

Volgens de vier coalitiepartijen leggen grote datacentra een onevenredig groot beslag op de beschikbare duurzame energie in verhouding tot de maatschappelijke en/of economische meerwaarde. Om die reden worden landelijke regie en de toelatingscriteria bij de vergunningverlening hiervoor aangescherpt.