Bas Eickhout: 'Boer heeft baat bij groen Europees speelveld'

Dinsdag is het zover. Dan stemt het Europees Parlement in het Franse Straatsburg waarschijnlijk in met het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks) is een van de tegenstanders. Hij wijst op de nadelen die kleven aan de vrijblijvendheid van veel nieuwe regels.

Zo'n transitie moet toch ook mogelijk zijn tegen de Monsanto's van deze wereld

Bas Eickhout, Europarlementariër voor GroenLinks

'In plaats van dat op EU-niveau centraal aan te pakken, gaan we het EU-beleid versmallen tot nationaal niveau, waardoor we straks in Den Haag en in de provinciehuizen alles zelf moeten zien op te lossen en straks ook zelf tegen de rekening en de hindernissen oplopen.'

Dat niet alles in Brussel wordt besloten en er nationale strategische plannen komen, is toch een verbetering?

'Ik noem het penny wise, pound foolish dat Nederland en boerenorganisaties te veel hebben ingezet op flexibiliteit per land en lage normen. Daardoor zal straks elke landbouwminister met de eigen nationaal strategische plannen gaan beslissen waar in zijn of haar land de EU-landbouwsubsidies naartoe gaan. Ook zal elke minister in eigen land iedereen te vriend willen houden en zullen zij de lat dus zo laag mogelijk leggen.

'Dan begint de race to the bottom, terwijl die in Nederland al is bereikt. Wij zijn het land met de grootste problematiek, waardoor de Nederlandse landbouw, al dan niet gedwongen door de rechter, alleen nog maar omhoog kan bewegen. Dan hadden juist wij er dus baat bij gehad als het Europese speelveld ook die kant op bewoog.'

Als een regering de boeren tevreden kan houden, dan is dat toch goed voor het draagvlak? Dat brengt toch rust in de tent?

'Reken er maar op dat boeren in alle EU-landen precies in de gaten houden wat er in andere EU-landen gaat gebeuren. Ze kennen nu vooral de voordelen van een markt, maar gaan straks ook de nadelen ervaren. Zodra ze in de gaten krijgen dat iets in een ander EU-land wel mag, dan willen ze dat zelf ook.'

Maar als klimaat, milieu, gezondheid en biodiversiteit straks niet verbeteren, maar verslechteren, dan kan Brussel toch ingrijpen?

'Dat wordt moeilijk. De harde doelstellingen van de Green Deal en de boer-tot-bordstrategie zijn niet vertaald naar het GLB. Als de Green Deal daarin al wordt genoemd, is dat op een vage, niet-bindende manier. De Europese Commissie kan er straks weliswaar op controleren, maar zal de nationale plannen niet kunnen afwijzen.

'Dus als het GLB en vooral de ecoregelingen moeten bijdragen aan verduurzaming, wat gaat dat dan in de praktijk eigenlijk inhouden? Elke minister weet straks in Brussel, bij de presentatie van nationaal strategische plannen, heus wel een groen verhaaltje te houden.'

De Groenen wilden een koppeling tussen milieu en landbouw. Nou krijg je dat een beetje en dan gaan ze toch tegenstemmen?

'Er is juist geen samenhang. Dat is onze kritiek. Elke Eurocommissaris maakt zijn eigen beleidsplan, terwijl we weten dat landbouw, niet alleen in Nederland, met het oog op natuur en klimaat, stevig moet veranderen. Johan Remkes en Cees Veerman zeiden het ook al. Dat besef is in veel EU-landen nog lang niet zo ver doorgedrongen. Die landen gaan straks ook nog eens terugkrabbelen.

'Juist Nederland met zijn moderne op export gerichte landbouw- en voedselindustrie heeft er belang bij om grote uitdagingen in groter EU-verband samen aan te pakken, desnoods met dwingende regels en met Europees geld. Daarmee gaat niet alleen het klimaat vooruit, maar ook de boeren weten dan beter waar ze aan toe zijn. Die kans heeft voorloper Den Haag laten lopen. Veel flexibiliteit per land betekent in praktijk dat Nederland nu zelf de problematiek moet oplossen.'

Met ons polderoverleg hebben we daar Brussel toch niet voor nodig?

'Het gepolder heeft tot nog toe vooral conflicten opgeleverd en boeren in onzekerheid achtergelaten met afspraken en wetten waarvan we nu al weten dat ze niet werken. Natuurlijk snap ik ook wel dat landbouwminister Carola Schouten en LTO Nederland in 2019, in die verhitte situatie, hun vingers niet wilden branden aan het verdedigen van nog meer EU-geboden in de Green Deal en de boer-tot-bordstrategie. Maar uiteindelijk is beleid uitstippelen vooruitkijken, niet achterom.'

Als de maatschappij niet wil betalen voor verduurzaming, dan kun je de schuld toch niet in de klompen van de boeren schuiven?

'Om ecologische schade aan water, lucht, en bodem te voorkomen, moet de samenleving niet de boeren aanspreken, maar de markt en moeten we de multinationals aanpakken. We moeten niet de boer verbieden chemicaliën op voedsel te sproeien, maar de Bayers van deze wereld verbieden deze te maken.

'Niet boeren met kleine winstmarges verplichten te verduurzamen, maar er een verdienmodel aan koppelen. Ook supermarkten, en dus consumenten, moeten meer gaan betalen voor goed en duurzaam voedsel.'

Je kunt toch niet alles verbieden omdat het misschien een beetje ongezond is?

'Kijk naar de auto-industrie en het dieselschandaal. Jarenlange protesten tegen longziektes door luchtvervuiling van dieselauto's deden de automobilist eerst niet overstappen op milieuvriendelijke auto's. Maar na het gesjoemel van de auto-industrie kwam er nieuwe wetgeving en was het snel gedaan. De markt stapt sneller dan verwacht over op elektrisch. Zo'n transitie moet toch ook mogelijk zijn tegen de Monsanto's van deze wereld?'