A2-melk blijft voorlopig een echte niche

Achtergrond Melkvee Sjoerd Hofstee 10 nov 2021 om 06:30uur

Vakbladen stonden vijf jaar geleden vol met verhalen over de nieuwe veelbelovende nichemarkt in zuivelland: A2-melk. In de tussentijd zijn een paar initiatieven failliet gegaan. In Nederland zijn nog maar enkele partijen die het product echt succesvol vermarkten.

A2%2Dmelk+blijft+voorlopig+een+echte+niche

Er ontsnapt Klaas de Lange van Weerribben Zuivel een korte zucht als hij wordt gevraagd naar A2-melk. Na veel inspanning om A2-melk in het winkelschap een goede plek toe te bedelen, stopte zijn zuivelbedrijf er een paar weken geleden mee.

'De A2-melk die wij verwerken, kwam eerst van twee Jersey-bedrijven en nu nog van één bedrijf; dat van mijn broer. Die melk verkopen we nu als 'Jersey-melk van de Weerribben'. Het in stand houden van een aparte lijn voor A2-zuivel kon niet langer uit.'

Positieve effecten

De Lange stelt dat er best een groep consumenten was die de A2-zuivel bewust kocht, maar die groep groeide de laatste jaren nauwelijks. 'Dat komt vooral omdat je niet mag zeggen wat je eigenlijk wilt zeggen over de positieve effecten van het product. Dat werkt tegen.'

Een aparte lijn voor A2-zuivel kon niet langer uit

Klaas de Lange, eigenaar Weerribben Zuivel

Henk Aa van Organic A2 Dairy in het Overijsselse Heino is iets positiever over de marktkansen. Al enkele jaren collecteert hij biologische melk bij vijftien melkveehouders die wordt gedroogd en als melkpoeder naar China wordt verscheept.

Minimale capaciteit

'De minimale capaciteit om te laten drogen, is 100 ton product per keer. Dus moeten we bij bestellingen in één keer bij meerdere boeren de melktank kunnen leeghalen om zo een voldoende grote portie te kunnen laten drogen', licht Aa toe.

Hoe vaak de ondernemer dergelijke bestellingen heeft en dus hoe groot de afname is op jaarbasis, wil hij niet vertellen. 'Ik maak geen slapende honden wakker. We betalen de deelnemers een dubbeltje extra boven op de biologische melkprijs voor deze A2-melkbatches, maar het is natuurlijk slechts een beperkt onderdeel van hun totale jaarlijkse melkleverantie die hierin opgaat.'

Agentschap in China

Een van de afnemers van Henk Aa is Vecozuivel. Deze zuivelonderneming heeft een agentschap in China die op jaarbasis 150.000 pakken vloeibare A2-melk afneemt. 'Aan Duitsland leveren we wekelijks ook 2.000 liter', zegt directeur Edgar Leblans van Vecozuivel.

'Het zijn kleine hoeveelheden, maar vooral in China is er vraag. Maar de Chinese politiek is nu meer gericht op het beschermen van de eigen markt. Bovendien speelt corona nog altijd en zijn zeecontainers duurder. Dat alles maakt exporteren lastiger en kostbaarder.'

Blu Cow

Vecozuivel was in 2016 betrokken bij de oprichting van Blu Cow. Vanuit dit merk werd onder andere bij supermarktketen Plus A2-melk aangeboden. Het was de periode dat A2-melk sterk in opkomst was en er gouden bergen rezen. Blu Cow was in 2018 alweer failliet en Vecozuivel besloot voorzichtig door te gaan.

'In de tijd van Blu Cow is er door de autoriteiten op de vingers getikt over de gezondheidsclaims die werden gedeeld. Daar moeten we voorzichtig zijn, wat de marktkansen bemoeilijkt.'

Tekst gaat verder onder kader.

Wat is A2-melk en waarom is het al dan niet gezonder?

De melk die een koe produceert, bestaat uit een groot aantal verschillende typen eiwitten. Een deel daarvan zijn de betacaseïne eiwitten met als meest voorkomende: A2 en A1. Het is genetisch bepaald hoe hoog het aandeel A1 of A2-eiwit in de melk van een koe is. Voorheen was het aandeel A2 bij bijna alle koeien veruit dominant. Het wordt daarom ook wel oermelk genoemd. Door fokkerij kennen nu meer veestapels naar verhouding veel koeien waar A1 dominanter is. Na pasteurisatie van melk veranderen de eiwitten iets en kunnen vooral A1-eiwitten moeilijk afbreekbaar zijn voor sommige mensen. Buikklachten of andere bijwerkingen kunnen zich voordoen. De claim is dat dit probleem wordt getackeld door te selecteren op koemelk met louter A2-eiwitten. In Europa is het niet toegestaan om te communiceren dat A2-melk gezonder is. Het Voedingscentrum licht toe dat de Europese voedselautoriteit de effecten van A2-melk niet overtuigend genoeg vindt om een gezondheidsclaim toe te staan. 'Uit recente studies blijkt dat er geen aantoonbare gezondheidseffecten zijn vast te stellen bij mensen, maar dat in individuele gevallen A2-melk positief op de vertering kan werken. Vandaar dat een diëtist dit soms aanbeveelt.'

In 2016 werd het enthousiasme over A2-melk aangewakkerd door stijgende omzetcijfers uit Australië en Nieuw-Zeeland. Vanuit deze landen werd een markt aangeboord in China en andere Aziatische landen. De markt leek zo interessant dat Rikilt en ZLTO een aanvraag voor onderzoeksgeld indienden bij de Topsector Agri & Food.

Teststrip

Rikilt wilde een test ontwikkelen die snel en eenvoudig, bijvoorbeeld met een teststrip, in de melk het verschil tussen A2 en A1 kan aantonen. Daarnaast was ZLTO, onder leiding van projectleider Marjon Krol, van plan te onderzoeken hoe de markt reageert op A2-melk.

'Geld voor dit onderzoek is nooit toegekend', zegt Krol. Ook onderzoek naar de teststrip is niet doorgezet, net zo goed als nader marktonderzoek. 'Enkele fokkerijorganisaties zijn wel bewust het A2-gen in hun stierenkeuzes en aanbod blijven volgen en aanbieden.'

Stieren met A2-gen

Een van die partijen is Bayern Genetik. Arend Zendman zegt dat tachtig melkveehouders al zeven jaar bewust stieren kopen met het A2-gen en hun Fleckvieh-veestapels helemaal of bijna hebben omgeturnd naar koeien met het A2-gen.

'Zij zijn er klaar voor als de vraag naar A2-zuivel aantrekt. Ik houd de overtuiging dat dit gebeurt. Alleen al in Nederland wonen 2 miljoen mensen die gangbare A1-melk niet goed verdragen. Dat is een enorm potentieel. En melkstromen differentiëren zich meer en meer.'

• Lees ook: 'Koeien moeten niet op een hert lijken'

Volgens Zendman bereiden verschillende zuivelfabrieken zich daar ook wel op voor en verwerken die zelfs in stilte al A2-melk gescheiden. 'Daar lopen ze alleen niet mee te koop uit angst dat het het imago van A1-melk onder druk zet.'

'Als de vraag toeneemt, gaan de groten ermee lopen'

Op Erve Slendebroek in Zwolle verwerkt de maatschap Jaco, Roelien en Arjan Visscher jaarlijks 15 procent van hun melkplas zelf tot A2-zuivel. Deze vermarkten ze via een eigen boerderijwinkel en via lokale horeca en retail. 'Ik hoop en verwacht dat we het aantal kilo's melk die we zelf verzuivelen, nog wel wat kunnen uitbreiden, maar het kostte al veel tijd en energie om zover te komen', zegt Jaco Visscher. 'Wij vertellen onze klanten en verkoopkanalen over de positieve kenmerken van het product en krijgen van hen positieve feedback. Maar openlijk mogen we gezondheidsclaims niet delen. Dat bemoeilijkt de verkoop en vertraagt de groeikansen in afzet. Ik ben er ook voorzichtig mee, want ik heb de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit weleens met kritische vragen aan de lijn gehad. En dat terwijl wij aan verschillende particulieren leveren die via diëtisten bij ons terechtkomen.' Visscher is ervan overtuigd dat de vraag naar A2-zuivel de komende jaren verder stijgt. 'Wij zorgen ervoor dat ons verhaal en totaalplaatje kloppen. Zo gebruiken we geen kunstmest meer en voeren we gmo-vrij. Je moet er ook klaar voor zijn, want als de vraag toeneemt, gaan de groten ermee lopen. Ik weet wel zeker dat ze ons nu al volgen. Dat merk je gewoon.'