'Actieprogramma schiet doel voorbij'

De melkveehouderij als oplossing voor waterkwaliteit. Dat kun je concluderen als je het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn bestudeert. Daarin wordt de melkveehouderij gedwongen tot het telen van (blijvend) grasland of graan.

Het ministerie van LNV wil meerdere vliegen in één klap slaan; zowel op de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater als koolstofopslag en op biodiversiteit. Op al deze dossiers heeft de melkveehouderij meerwaarde. Toch voelt het ontwerp van het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn niet als waardering voor de sector.

Heel Holland Gras

Goede waterkwaliteit realiseer je met het telen van niet-uitspoelingsgevoelige gewassen. Dan kom je al snel uit bij de kampioen stikstofvastlegging: gras. Met Heel Holland Gras kun je enorme slagen voorwaarts maken. Tegelijkertijd staat de melkveehouderij onder zware druk omdat wij ook stikstofverlies hebben. Niet via de bodem en grondwater, maar via de lucht.

Wij staan ook onder druk omdat het verdienmodel van melk produceren wordt uitgehold. Op de meest uitspoelingsgevoelige gronden kan de teelt van gras economisch niet op tegen de teelt van intensieve gewassen die veel reststikstof achterlaten na het groeiseizoen.

Veel water nodig

De stikstofgebruiksnorm op grasland en de derogatienorm liggen lager dan milieukundig noodzakelijk. De productie en het eiwitgehalte van het gras blijven daardoor onnodig achter, maar daarbij heeft gras wel veel water nodig.

Klimaatverandering is een bedreiging voor de grasteelt en vraagt om blijvend grasland voor koolstofopslag en biodiversiteit. Dat is strijdig met elkaar en een uitdaging. Het is niet vreemd dat mais belangrijk is voor de voedervoorziening.

De melkveehouderij wordt geconfronteerd met extra kosten om haar stikstofverlies naar de lucht te beteugelen. Daarbij komen kosten van het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn waarin van de melkveehouderij wordt verlangd dat zij door het telen van niet-uitspoelingsgevoelige gewassen de bouwplannen op gebiedsniveau extensiveert.

Intensieve teelten

Wij zien dat de melkveehouderij zich al versneld terugtrekt uit de meest kwetsbare zandgebieden. Dit biedt kansen voor andere sectoren. Wageningen Economic Research ging hier in de economische analyse op het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn beperkt op in: intensieve teelten met het hoogste rendement verdringen teelten die economisch minder presteren.

Niet toevallig zijn dit juist gewassen met een groter milieurisico, zowel wat betreft nutriëntenverlies, chemiegebruik als bodemgezondheid. Het ministerie benadert de problematiek statisch en rekent op een milieueffect van het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn dat nooit realiteit zal worden.

Samenwerking met akkerbouwers

Ook de milieueffectrapportage van Wageningen Economic Research is beperkt in haar toekomstscenario's. De melkveehouderij levert lokaal een bijdrage door de samenwerking met akkerbouwers. De vraag is of dat tot een win-winsituatie leidt of dat het oude spreekwoord 'van ruilen komt huilen' meer van toepassing wordt. Vaststaat dat deze samenwerking gefrustreerd wordt en alleen verliezers kent.

Als verbeteren van de waterkwaliteit het doel is, dan moeten de maatregelen daar worden genomen waar het nodig is. Generieke aanpak over alle sectoren zorgt voor schijnoplossingen, ontziet de teelten met het hoogste milieurisico en houdt problemen in stand. Begin met op perceelsniveau te meten en stimuleer gewenste teelten. Om te beginnen met een goede derogatie.