Rabobank: kansen voor Nederlandse zuivel liggen dicht bij huis

Dat staat in de Melkveevisie 2021 van Rabobank, die de bank dinsdag heeft gepubliceerd.

'Wij gaan in de winterperiode weer met melkveehouders in gesprek', zegt sectorspecialist melkveehouderij Marijn Dekkers van Rabobank. 'Tijdens die regiobijeenkomsten, studieclubs en lunchbijeenkomsten wordt ons dan steevast naar drie zaken gevraagd: hoe ziet de markt eruit, wat wordt ons verdienmodel en hoe wordt het stikstofprobleem opgelost?' In de Melkveevisie 2021 wordt op deze drie vragen antwoord gegeven.

Marktsituatie

Wat betreft de markt: de 3 procent extra vraag naar zuivel die Rabobank jaarlijks wereldwijd verwacht, komt door een mondiale bevolkingsgroei en omdat er in diverse regio's meer te besteden is.

Kaas en melkpoeders blijven de belangrijkste zuivelproducten voor Nederland. De Europese consument gaat zuivel op een andere manier consumeren: iets minder vloeibaar en iets meer kaas. De Nederlandse zuivelexport blijft volgens de analisten van Rabobank grotendeels dicht bij huis. De bank verwacht dat export binnen de Europese Unie toeneemt.

Zuivelvervangers

De markt voor plantaardige alternatieven voor zuivel groeit, maar vergeleken met zuivel blijft het een beperkt marktaandeel. Gezien de mondiale vraaggroei is er ook ruimte in de markt om deze verwachte groei van zuivelvervangers op te vangen en beperkt de concurrentie zich nog voornamelijk in de melkmarkt en bijvoorbeeld maar beperkt in kaas waar de meeste Nederlandse melk in gaat.

'De wereldwijde vraag naar zuivel betekent een stabiele drager voor de wereldwijde melkprijs', zegt Dekkers. Hij stelt dat Nederland het niet moet hebben van de groei op wereldmarkt. Daarvoor is de kostprijs in Nederland volgens hem te hoog.

Voor een kwartje melken

'Maar wij lopen niet steeds verder uit de pas. Integendeel. Ook andere landen krijgen te maken met strengere productievoorwaarden en hogere kosten. De marges voor veehouders staan wereldwijd onder druk. Tien jaar geleden konden bepaalde landen nog voor een kwartje per liter melken. Dat kan nergens meer langjarig', licht de sectorspecialist melkveehouderij van Rabobank toe.

Nederland moeten het volgens Rabobank hebben van een duurzame productiewijze en specifieke producten zoals ouderen- of sportvoeding. Daar komt in binnen- en buitenland langzaam meer vraag naar. Consumenten willen er ook voor betalen.

Toegevoegde waarde

Dekkers mikt daarbij vooral op consumenten in Noordwest-Europa. 'Daar zit de koopkracht. Niet meer, maar beter. Daar zit de toegevoegde waarde.'

Rabobank onderscheidt drie typen melkveehouders: de zelfverwaarders, de verbreders en de melkveehouders die alleen melk produceren, al dan niet voor een concept of bijzondere melkstroom. Voor alle drie typen melkveehouders liggen er kansen.

Marge

Wel ziet Dekkers nog steeds dat de beste bedrijven 25 procent meer marge maken dan hun collega's die minder presteren. Het is volgens hem lastig om daar de vinger op de zere plek te leggen. 'Over de hele linie zie je dat de best presterende bedrijven iets groter en iets extensiever zijn. Het zijn bedrijven waar de productiemiddelen goed op elkaar zijn aangesloten en die nagenoeg zelfvoorzienend zijn in voer en mestafzet.'

Verder blijft vooral het ondernemerschap van de melkveehouder een belangrijke factor. 'Ondanks dertig jaar studieclubs worden de verschillen tussen de beste en de mindere bedrijven niet kleiner. Het gemiddelde niveau is in deze jaren overigens wel gestegen.'

Aanvullend heeft Rabobank een analyse gemaakt op de financiële resultaten van duurzame bedrijven. Daaruit blijkt dat deze bedrijven financieel beter draaien, vooral door extra inkomsten die zij genereren.

Stapelen van beloning

Rabobank wil koplopers belonen en andere ondernemers stimuleren om ook stappen te zetten op het gebied van duurzaamheid. De bank wil graag dat zoveel mogelijk partijen, zoals provincies, waterschappen, toeleveranciers, verpachters, zuivelverwerkers en retailers, duurzaamheidsprestaties gaan waarderen.

Op die manier kan een een aanvullend verdienmodel ontstaan en een toekomstbestendige melkveehouderij worden bereikt. In Drenthe gebeurt dat al via het project 'Duurzame Melkveehouderij Drenthe', waarin Rabobank samenwerkt met LTO Noord, Drents Agrarisch Jongeren Kontakt (DAJK), Het Drentse Landschap, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en provincie Drenthe.

Stikstof knelt

Zonder duidelijke politieke keuzes in het stikstofdossier blijft het voor ondernemers lastig om toekomstplannen te maken. Rabobank heeft een sterke voorkeur voor een doelenbeleid vanuit de overheid, waarbij het accent ligt op ondernemen en innoveren in plaats van saneren.

In samenwerking met Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK), LTO Nederland en Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) heeft Rabobank het voorstel 'Coalitie Toekomstbestendige Melkveehouderij' opgesteld voor een vitale melkveehouderij in Nederland. Dit plan is gelanceerd om reductie van stikstof te realiseren in de melkveehouderij, rekening houdende met verschillende bedrijfstypen.

Dekkers houdt rekening met een combinatie van landelijke en regionale oplossingen. 'De ligging van een melkveebedrijf ten opzichte van zijn omgeving wordt steeds belangrijker bij het maken van toekomstplannen. In de praktijk verwachten we dat melkveebedrijven steeds vaker kiezen voor bedrijfsontwikkeling op meerdere locaties dan groei op de bestaande locatie', zegt hij.

'Er zijn veel onduidelijkheden', concludeert de sectorspecialist melkveehouderij. 'Door samen met familie en adviseurs na te denken over de toekomstmogelijkheden van de locatie, krijg je inzicht dat je kunt gebruiken op het moment dat overheidsbeleid duidelijker is. Deze mate van omgevingsbewustzijn helpt in het proces van ondernemersbeslissingen die de komende tijd moeten worden genomen.'