WUR-onderzoeker: 'Gereduceerde grondbewerking pakt elk jaar anders uit'

Fuchs en Van Balen waren namens Wageningen University & Research (WUR) 16 september aanwezig op de plant- en bodemgezondheidsdag in het Limburgse Vredepeel. Het onderzoek is onderdeel van de PPS Beter Bodembeheer en PPS Akkerbouw op Zand, gefinancierd door BO Akkerbouw. 'We doen sinds 2011 proeven met ploegen en gereduceerde grondbewerking op zes percelen', zegt Fuchs. 'Het ploegen gebeurt op 22 centimeter met ondergronders op 30 centimeter diepte. Bij gereduceerde grondbewerking wordt met een vastetandcultivator tot 22 centimeter losgemaakt.'

Wanneer een akkerbouwer vraagt waarom WUR het gereduceerde grondbewerking noemt, in plaats van niet-kerende grondbewerking, geeft Van Balen aan dat niet-kerend een te specifiek begrip is. 'Gereduceerd betekent dat je de grond zo min mogelijk verstoort. Daarbij wordt de bodem niet meer bewerkt dan nodig om een gewas te telen. Als je met een woelpoot 60 centimeter door de grond gaat, heet dat nog steeds niet-kerende grondbewerking, terwijl je de grond pittig losmaakt', verklaart Van Balen de woordkeuze. 'Een ecoploeg die 12 centimeter ploegt, valt onder gereduceerde grondbewerking.'

Organische stof

Op de zandgrond in Noord- Limburg is nog niet aangetoond dat gereduceerde grondbewerking een positieve uitwerking heeft op de organische stof. Fuchs: 'De resultaten van gereduceerde grondbewerking pakken elk jaar anders uit. Wat we wel zien, is dat de minerale stikstof na de oogst wat lager is bij gereduceerd. Dat uit zich ook in een lagere stikstofuitspoeling', weet de WUR-onderzoeker.

De onderzoekers hebben monsters genomen van peen uit een perceel met gereduceerde grondbewerking en een geploegd perceel. Daaruit blijkt dat wortels uit geploegde grond wat langer zijn. 'Dat komt omdat de ondergrond losser is', legt Van Balen uit. 'De bouwvoor is over de hele diepte losgemaakt en later wel weer ingezakt, maar het blijft wat losser. Bij het gereduceerd bewerkte perceel is het zand onder de toplaag vaster.'

Op klei hetzelfde beeld

De WUR-onderzoekers zien op kleigrond in het Flevolandse Lelystad eigenlijk hetzelfde beeld. 'Behalve dat je op klei de lengte wel haalt, maar dat komt omdat het peen daar op ruggen groeit. Door het ruggen frezen, kan de wortel dieper de bodem in, omdat de grond daardoor losser wordt.' De peen in Vredepeel groeit op bedden.

'Wat betreft bodemfysica zie je ook weinig verschillen', stelt Van Balen. 'We zijn aan het onderzoeken of we gereduceerde grondbewerking nog verder kunnen reduceren. Daarbij richten we ons op het verminderen van bewerkingen om gewasresten onder te werken. Zo is er al een proef geweest met de Eco-Mix van machinefabrikant Imants, omdat deze machine ondiep gewasresten kan onderwerken. Wat ik tot nu toe gehoord heb, is dat het nog niet helemaal werkt.'

Verdichte laag

Van Balen noemt een belangrijk nadeel van gereduceerde grondbewerking. 'Wat we vanuit het buitenland horen, is dat boeren soms last krijgen van een verdichte laag op hun perceel, omdat de grond nooit wordt bewerkt. Meestal ontstaat deze verdichting rond 15 tot 20 centimeter diepte. Het is lastig om deze laag met woelers op te heffen. De bodemverdichting is slecht voor de waterhuishouding en men ploegt dan om het probleem met de bodemverdichting op te lossen.'

De WUR-onderzoeker verwacht dat de bodem daarna vlot herstelt. 'Je bent denk ik niet al het bodemleven in een keer kwijt, omdat je het voor het ploegen ook flink hebt opgebouwd. Tot slot valt het Fuchs en Van Balen op dat op gereduceerd bewerkte kleigrond de totale stikstofvoorraad beduidend hoger is dan op zand. 'Na acht jaar vonden wij ongeveer 400 kilo stikstof per hectare extra. Gedeeltelijk zit dat in organische stof, maar ook ergens waar we nog niet achter zijn. We missen nog iets van 150 kilo.'