Vergunningen voor zeventien Utrechtse veehouderijen vernietigd

De organisaties Mobilisation for the Environment en Vereniging Leefmilieu hadden bij de bestuursrechter beroep ingesteld tegen de besluiten van de provincie Utrecht. Het gaat om kwesties die ook in andere provincies en bij andere rechtbanken spelen.

Acht veehouderijen kregen een vergunning om meer melkkoeien te gaan houden in nieuwe, emissiearme stallen. Voor de berekening van de stikstofuitstoot gebruiken de provincies gestandaardiseerde emissiefactoren. Maar in verschillende wetenschappelijke rapporten wordt betwijfeld of de emissiearme stallen daadwerkelijk een lagere uitstoot halen.

Tegen die achtergrond vindt de rechtbank dat eerst verder moet worden onderzocht of de standaarden juist zijn. Tot die tijd is onzeker wat de gevolgen zijn voor de Natura 2000-gebieden en staat niet vast of de uitbreiding van de acht bedrijven juridisch mogelijk is.

Langlopende discussie

Er is al langer discussie over de vraag wanneer een veehouderij een natuurvergunning nodig heeft voor het bemesten van landbouwgrond of voor het in de wei laten van vee. Het Adviescollege Stikstofproblematiek trok in december 2019 de conclusie dat zo'n vergunning nooit nodig is. Volgens het adviescollege zijn koeien in de wei voor de stikstofuitstoot altijd beter dan koeien in de stal.

De rechtbank volgt die algemene conclusie, maar wel met de kanttekening dat op ieder bedrijf moet worden onderzocht of er geen uitzondering is waardoor toch een vergunning nodig is. Het is nu onzeker of het beweiden en bemesten op dertien bedrijven in de provincie door kan gaan.

Overbelaste stikstofsituatie

In één zaak ging het over de vraag of de geldende natuurvergunning van een veehouderij in Westbroek moet worden ingetrokken. Volgens de natuurorganisaties moet dit bedrijf stoppen vanwege de overbelaste stikstofsituatie in het natuurgebied Oostelijke Vechtplassen. De provincie wijst erop dat compenserende maatregelen zijn genomen: natuurontwikkelprojecten in Tienhoven, Maarsseveen, de Westbroekse Zodden en de Molenpolder.

De rechtbank vindt dat niet duidelijk is wat de effecten daarvan precies zullen zijn en op welke wijze deze maatregelen bijdragen aan natuurherstel. Dit moet de provincie beter onderbouwen voordat kan worden gezegd dat de natuurvergunning van deze veehouderij kan blijven bestaan.

Te grote gevolgen

De laatste zaak gaat over een slachterij in IJsselstein die in 2015 op grond van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) een melding heeft gedaan voor zijn stikstofuitstoot. Daarmee werd toen voldaan aan de regels. De provincie heeft het bedrijf tot nu toe niet stil willen leggen, omdat de gevolgen daarvan voor de slachterij te groot zijn. De rechtbank vindt dat de provincie niet alleen daarnaar had mogen kijken.

Hoewel de slachterij te goeder trouw en in overeenstemming met de destijds geldende regels heeft gehandeld, moest ook naar de natuurbelangen van het stikstofgevoelige gebied worden gekeken. Dat moet de provincie nu alsnog gaan doen, ondanks het feit dat landbouwminister Carola Schouten momenteel bezig is om alle PAS-melders te legaliseren. Maar dat is nu nog niet voldoende concreet, stelt de rechtbank.

De rechtbank beseft dat er met deze uitspraken nog veel onduidelijk is voor de betrokken bedrijven en natuurorganisaties en dat dit onwenselijk is. Volgens de rechter lijkt het alsof iedereen elkaar nu afwachtend aankijkt, terwijl de stikstofproblematiek een maatschappelijk vraagstuk is. Het is aan het kabinet en de wetgever om in actie te komen voor een oplossing die verdergaat dan een individuele rechtszaak.

Reactie LTO
LTO-bestuurder Trienke Elshof zegt in een reactie: ‘Deze uitspraak is in lijn met eerdere uitspraken. Hier loopt nog een hoger beroep tegen. Daar zijn wij druk mee bezig. Deze voortdurende onzekerheden hebben een grote impact op boerenfamilies en boerenbedrijven. We staan in nauw contact met de provincies en het ministerie om ervoor te zorgen dat hun toezeggingen ook in de rechtszaal worden bevestigd.’