'Boeren hebben de sleutel in handen tot extra natuur'

In 2013 hebben het Rijk en de provincies afgesproken om te werken aan een Natuur Netwerk Nederland, als opvolger van de ecologische hoofdstructuur. Hierbij moet er in 2027 80.000 hectare extra natuur worden gerealiseerd. Deze extra hectares zijn nodig om de biodiversiteitsdoelstellingen te halen die we met andere Europese landen zijn overeengekomen.

Tot nu toe zijn we iets over de helft: ruim 41 duizend hectare nieuwe natuur is binnen het Natuurnetwerk Nederland ingericht. Het laaghangend fruit is geplukt, voor de restopgave wordt gekeken naar landbouwareaal. Om mee te tellen als natuur, dient dit land te worden aangekocht en omgezet van agrarische functie naar functie natuur. De meeste agrarisch ondernemers zien dit niet zitten.

Versmelting landbouw en natuur

Sinds 2013 is wel veel veranderd. Een van de meest relevante veranderingen is een versmelting van landbouw en natuur. Mede door het beleid van landbouwminister Carola Schouten om meer in kringlopen te werken, is een stroming ontstaan van natuurinclusieve landbouw en agrarisch natuurbeheer. Dit betekent dat boeren een deel van hun areaal inrichten tot natuur.

Laat deze natuur nou net de perfecte leefomgeving bieden voor een aantal van de diersoorten die we willen beschermen. Denk bijvoorbeeld aan de grutto, die natte, open weilanden nodig heeft. Of aan de verschillende dieren en planten die in houtwallen het juiste voedsel en bescherming vinden.

Wel of niet meetellen van natuur

Nu komt de crux: natuur, gecreëerd en beheerd door agrariërs, telt niet mee als natuur. Alleen natuur die in ons centrale registratiesysteem staat verwerkt als 'permanente' natuur telt mee. Dit systeem wordt beheerd door het Kadaster. Het registratiesysteem is binair: het is of landbouw of natuur. Een perceel van een boer dat is ingericht als natuur, bijvoorbeeld een plasdrasgebied, telt voor 100 procent als landbouwgrond.

De opgaven in de landbouw lopen parallel met de natuuropgaven. Dit geldt niet alleen binnen het Kadaster, ook binnen de provincies wordt gewerkt in teams 'natuur' en teams 'landbouw'. Daardoor lopen geldstromen ook parallel. Sommige provincies hebben al veel geld gespaard door land aan te kopen en er natuur van te maken, maar kunnen het niet uitgeven omdat er bijvoorbeeld te weinig grond op de markt te koop is.

Kritiek op verdienmodel

Tegelijkertijd staat het verdienvermogen van veel agrarisch ondernemers onder druk. Een van de belangrijkste kritiekpunten op het landbouwbeleid van Schouten is dat het ontbreekt aan een verdienmodel. We zijn zoekende naar mogelijkheden om boeren te vergoeden voor hun bijdrage aan maatschappelijke opgaven. Denk aan het tijdelijk bergen van water om overstromingen tegen te gaan, het opslaan van CO2 in de bodem en het creëren van een aantrekkelijk landschap.

Ook in Europa wordt gezocht naar instrumenten om de landbouwsector in een duurzamere richting te sturen. De afgelopen maanden is onderhandeld over het nieuwe Europese landbouwbeleid. Hierin is uiteindelijk overeengekomen dat een boer pas Europees geld krijgt als 4 procent van zijn grond is ingericht als natuur. Experts zijn bang dat deze Europese vergoeding niet kostendekkend is.