Teeltmaatregelen verlagen risico afspoeling Zuid-Limburg

Emile Steins uit Hulsberg-Beekdaelen legt drempeltjes aan in de zaaisporen tussen de 2,25 meter brede uienbedden. Een andere maatregel die hij test om afspoelen van water te remmen, is onderzaai van gerst. Hij bekijkt de behandelingen met onderzoeker Brigitte Kroonen van WUR Open Teelten.

'We hebben zaterdag 3 juli ruim 30 millimeter regen gehad. De drempeltjes voorkomen dat de neerslag versneld via de sporen de helling afstroomt. Ze zorgen er ook voor dat het water vastgehouden wordt. Zo is beregenen in droge periodes misschien minder vaak nodig.'

Als er een enorme bui in korte tijd valt, slijten de drempeltjes. Toch constateren Steins en Kroonen een positief effect. Zowel drempeltjes om de 40 centimeter, die tijdens de zaai zijn gemaakt, als de zaai van de gerst gelijktijdig met de hoofdgrondbewerking remt het water.

Effectiviteit en inpasbaarheid

Er komen ook nieuwe ideeën voort uit de tests. Steins denkt bijvoorbeeld aan alleen gerst zaaien in de zaaisporen. In project Water in Balans komen ideeën samen met de telers tot stand. Effectiviteit en praktische inpasbaarheid zijn het uitgangspunt.

'Uien zijn met hun fijne zaaibed en open gewas gevoelig voor verslemping en afspoeling', zegt Sylvain Wimmers uit Wijnandsrade. De remming van hevige neerslag, zoals in een gesloten gewas als aardappelen en bieten of de bedekking als bij een graan, geldt voor uien niet.

Bij een stevige bui kan water en grond via de lage inrit op de weg komen. Verleggen van de inrit naar een andere plek op het perceel, inzaaien van een bloemenrand op die plek en het leggen van een dijkje zijn maatregelen die hij nam.

In het gewas zijn spuitsporen de belangrijkste aandachtspunten. Zo gebruikte hij stro in de spuitsporen, dat het regenwater op zijn plek houdt. Ter vergelijking heeft hij voorafgaand aan de niet-kerende grondbewerking (NKG) verhakseld stro aangebracht op het bed waar het spuitspoor ligt. De werking is vergelijkbaar met oppervlakkig ingewerkte resten van een groenbemester.

Aanvullende maatregelen

Kroonen legt de aanvullende maatregelen uit. 'Wimmers voorkomt dat er zaaisporen ontstaan door met bredere banden te rijden en op 3 meter breed te zaaien in één werkgang met de rotorkopeg. Dat laatste doet Steins niet, want dat past niet bij zijn methode van druppelirrigatie. Ieder maakt zijn eigen pakket.'

Suikerbiet is een lastigere voorvrucht bij waterberging. Een groenbemester is 's winters namelijk niet mogelijk, waardoor in het voorjaar de grond sneller dichtslaat. Telers en onderzoekers proberen met nieuwe experimenten de grond bestand te maken tegen buien.

Wimmers noemt de aanpak van de spuitsporen door met schijven een soort gleufjes te maken. Kroonen wijst ook op de hulp van de natuur. Duizenden wormengaatjes ontstaan als wormen bijvoorbeeld stro de bodem in trekken en zorgen voor een natuurlijke drainage.

Op proefbedrijf Wijnandsrade geeft Kroonen uitleg over experimenten in maïs. Met opvangbakken vergelijken onderzoekers afspoeling op een helling. 'We hebben gezaaid op de gebruikelijke 50 en 75 centimeter rijafstand en in ruitzaai, waardoor de vaart uit het water wordt gehaald. Bij ruitzaai moet het water zigzaggend stromen. Bovendien is de stikstofbenutting bij deze regelmatige plantverdeling wellicht beter.'

Hogere opbrengst

LLTB-regiobestuurder Bert Merx spreekt met Kroonen over de voordelen van de teeltmaatregelen. 'Naast de 5 tot 6 millimeter extra waterberging leveren drempeltjes en verruigde ruggen in droge jaren een 3 tot 7 procent hogere opbrengst op hellende percelen op. Doordat de neerslag bij drempels een langere verblijftijd krijgt, profiteert het gewas van extra vocht in de ruggen.'

Merx noemt het de kracht van Water in Balans dat het vanuit de regionale ondernemers komt. 'NKG is hier al 25 jaar een succes. Telers kunnen het op hun eigen manier oplossen. We passen de vijftien meest kansrijke en haalbare maatregelen in de praktijk toe. Strobalen neerleggen, schotjes plaatsen en zogenoemde boerenbuffers op cruciale plekken plaatsen is ook mogelijk, maar deze zijn niet kosteloos.'

Akkerbouwer Ad Boumans uit Cadier en Keer en veehouder Guido van Hoven uit Eckelrade zijn goed te spreken over de ruitzaai van hun mais. Van Hoven zag afgelopen jaar geen afspoeling. Het gewas groeit sneller dicht. Boumans ervaart in de praktijk dat in ruitzaai de uitvoering van onkruidbestrijding iets moeilijker is, vanwege de nauwere rijafstand.

De telers zien de voordelen in en kiezen tevens wat vroegere rassen om zonder structuurschade te oogsten en een goede groenbemester of wintergraan na te zaaien. Op Proefboerderij Wijnandsrade wordt dit en meer op dinsdag 7 september besproken. Om 9.45 uur start praktijkochtend ruwvoer en om 13.45 uur praktijkdag akkerbouw.