In formatiestuk VVD en D66 staat niets over landbouw

De liberale partijen willen samen meer regie vanuit het Rijk op bijvoorbeeld de woningmarkt en ruimtelijke ordening. Daarmee wordt 'verrommeling en verdozing' van het landschap voorkomen, schrijven de auteurs. Op korte termijn moeten leegstaande kantoorgebouwen voor verlichting zorgen in de wooncrisis. Dankzij 'forse investeringen' van de overheid in infrastructuur en het openbaar vervoer, worden meer woongebieden mogelijk gemaakt.

In het document wordt niet ingegaan op de aanpak van het stikstofprobleem, terwijl VVD-leider Mark Rutte dat voor de coronapandemie nog de grootste crisis noemde sinds zijn aantreden als premier. De stikstofcrisis wordt in het document alleen terloops genoemd als een van de 'grote vraagstukken' waar Nederland de komende jaren voor staat. Daarin moet de overheid volgens de partijen meer de regie nemen. De landbouw, vaak gezien als een van de grote stikstofuitstoters, komt in het verhaal helemaal niet voor.

Milieuorganisaties reageren verontwaardigd op het ontbreken van 'stikstof' in het formatiedocument. Volgens Faiza Oulahsen, hoofd Klimaat en Energie bij Greenpeace Nederland, lijkt het 'alsof Rutte en Kaag geen flauw benul hebben van de urgentie van de stikstofcrisis. Dit is volstrekt niet acceptabel'. Ook Natuur & Milieu vindt het 'onbegrijpelijk en onaanvaardbaar dat de stikstofcrisis en natuurherstel niet terug komen in het plan'. 'Na al die maanden onderhandelen, zonder enige actie op dit gebied, had dit een prominent hoofdstuk moeten zijn.'

Klimaatambitie aangescherpt

VVD en D66 willen het Klimaatakkoord uitvoeren en daarnaast de doelstelling voor vermindering van de CO2-uitstoot verhogen naar 55 procent. Dat is in lijn met de aangescherpte ambitie van de Europese Unie. Met name de industrie moet sneller vergroenen, omdat daar de grootste winst te behalen is. Dat moet huishoudens en kleinere bedrijven juist wat meer lucht geven.

De zes politieke partijen die de afgelopen maanden met elkaar onderhandelden, wierpen 'op andere gronden dan de inhoud' blokkades op, schrijft informateur Mariëtte Hamer in haar eindverslag. Ze blokkeerden elkaar niet uit inhoudelijke overwegingen, maar op basis van 'de positionering van partijen ten opzichte van elkaar en de beeldvorming daarover'.

Eigen visie ondergesneeuwd

VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks en ChristenUnie waren daarnaast veel bezig met het 'risico dat de eigen visie en inhoud te veel ondergesneeuwd raken'. Volgens Hamer vreesden sommige partijleiders daarom aan coalitieonderhandelingen te beginnen als slechts 'een beperkt aantal partijen uit een bepaalde stroming'.

'Tijdens de gesprekken is er ook veel tijd besteed aan wat over elkaar in de media is gezegd', schrijft Hamer in haar verslag. Dat is niet nieuw, maar 'gezien de discussie over een open bestuurscultuur' zou het volgens de informateur goed zijn om hier bij nieuwe formatiegesprekken aandacht aan te besteden. Sowieso leken de partijen veel bezig met persoonlijke en politieke verhoudingen, concludeert een teleurgestelde Hamer. 'Het gesprek over de inhoud wordt snel verlaten om het toch weer over de 'wie met wie' vraag te hebben.'