Andries Visser: 'Alle opties benutten voor energietransitie'

Andries Visser is coördinator van de publiek-private samenwerking (PPS) Energie & Landbouw. Het project is in zijn ogen hard nodig. 'De agrarische sector speelt een cruciale rol in de energietransitie. Tegelijkertijd worden niet alle potenties van de sector benut. Daar willen we verandering in brengen. Dat begint bij het zuiniger omspringen met energie. Alles wat je niet gebruikt, hoeft je ook niet op te wekken.'

Het biedt een kans op een betere relatie met de maatschappij

Andries Visser, coördinator PPS Energie & Landbouw

Belangrijk knelpunt is de capaciteit van het elektriciteitsnetwerk. Dat is niet berekend op de hoeveelheid energie die het op piekmomenten ontvangt van zonnepanelen en windmolens. 'Het netwerk is ontworpen voor centrale energieopwekking en lokale afnemers. In de energietransitie gebeurt precies het tegenovergestelde: energie wordt straks vooral decentraal opgewekt. Het vergt grote investeringen om het netwerk daarop aan te passen.'

Wat kunnen boeren en tuinders doen?

'Veel. Bijvoorbeeld door minder of geen energie aan het net te leveren op het moment dat de zon uitbundig schijnt of wanneer het hard waait en de opgewekte energie dan lokaal op te slaan of meteen te gebruiken in de bedrijfsvoering. Wanneer de sector daarin slaagt, hoeft de overheid minder te investeren in het netwerk. Die lagere maatschappelijke kosten willen we omzetten in verdienmodellen voor boeren en tuinders.'

Het probleem is dat ook de energiebehoefte van een agrarisch bedrijf fluctueert.

'Klopt. We hebben energieprofielen gemaakt van melkvee- en akkerbouwbedrijven. Op melkveebedrijven is het afnamepatroon vrij vlak, mede dankzij het dagelijks melken. Ook gebruiken melkveehouders al relatief veel elektrische apparaten. Op akkerbouwbedrijven ligt de afnamepiek in het najaar en de winter, wanneer producten worden ingeschuurd. Het aandeel diesel in het energieverbruik is onder akkerbouwers relatief hoog.

'Je kunt de benutting van energie verbeteren met het toevoegen van processen op een bedrijf. Denk aan het koelen van mest. Dat levert meteen een emissiereductie op. Of het nadrogen van graan: dat gebeurt nu vaak bij afnemers, maar kan ook op het boerenerf.'

Is diesel te vervangen door elektriciteit?

'In een aantal gevallen wel. Lichte veldwerkzaamheden zoals aanaarden en wieden kunnen ook elektrisch met lichte apparaten. Ploegen is een ander verhaal. Dat vraagt langdurig veel vermogen. Elektrische machines kunnen wel een hoog vermogen leveren, maar niet lang. Waterstof kan dan uitkomst bieden: het heeft een hoge energiedichtheid.

'Probleem is: landbouwmachines op waterstof zijn er niet of zijn nog veel te duur. Waterstof heeft nog andere voordelen: je kunt het opslaan en daarmee kun je het gat tussen productie en gebruik overbruggen. En waterstof heeft meerdere bestemmingen: je kunt het ook bijmengen bij aardgas bijvoorbeeld.'

Bij het omzetten van waterstof in elektriciteit gaat veel energie verloren.

'Opgewekte groene energie helemaal niet benutten is nog minder duurzaam. Waterstof is niet dé oplossing, maar biedt in specifieke gevallen wel uitkomst. Je zult in de energietransitie alle opties moeten benutten, inclusief bijvoorbeeld ook biogas. Anders is de kans groot dat je de doelen niet haalt.'

U suggereert meer zonnepanelen op een dak. Hoe is dat te rijmen met de capaciteitsproblemen op het net?

'Nu bepaalt de capaciteit van een aansluiting vaak de hoeveelheid zonnepanelen op een dak. Maar je kunt inderdaad ook meer zonnepanelen leggen en op het moment dat de zon fel schijnt, de levering aan het net terugdraaien of de extra energie zelf benutten.

'Groot voordeel: op veel andere dagen met minder zon kun je, omdat er extra panelen liggen, juist meer aan het net leveren. Dat zorgt voor een evenwichtiger aanleverpatroon. Op die manier worden daken beter benut en hoeven er minder panelen op boerenland.'

Welke concrete projecten lopen er?

'In de Friese Wouden en de Hoeksche Waard is het netwerk overbelast waardoor er geen ruimte is voor nieuwe investeringen in wind of zon. In de Friese Wouden worden de kansen van een lokaal warmtenet onderzocht waarbij energieproductie op piekmomenten wordt omgezet in warmte voor een nabijgelegen dorp. Dat zorgt voor ontlasting van het net, waardoor er ruimte komt voor opwek.

'In de Hoeksche Waard onderzoekt een groep boeren of investeren in grootschalige elektrolyse uit kan. Daarmee willen ze gezamenlijk waterstof produceren voor de landbouwmechanisatie. Ook dat zou het netwerk ontlasten.'

Bent u optimistisch over de rol van de landbouw in de transitie?

'Ja, het biedt de sector enorme mogelijkheden. Op een betere relatie met de maatschappij bijvoorbeeld. Het vervangen van fossiele brandstoffen door duurzame bronnen is een belangrijke stap in het verlagen van de CO2-footprint van bedrijven. Die kansen op een verduurzaming van de bedrijfsprocessen moet de sector grijpen.'