Landbouwtriloog bereikt akkoord over GLB

Het bereikte compromis voor de periode 2023-2027 is vrijdagmiddag gepresenteerd door onderhandelaars van het Europees Parlement. Maandag worden de landbouwministers tijdens de Landbouwraad bijgepraat over het akkoord. Zij moeten formeel nog instemmen met het akkoord. Daardoor bestaat altijd nog de mogelijkheid dat een lidstaat nog met kleine wijzigingen op de proppen komt. EU-landbouwcommissaris Janusz Wojciechowski noemt de gemaakte afspraken 'een van de meest ambitieuze hervormingen in de geschiedenis van het Europese landbouwbeleid'.

Een van de heikele punten in deze langslepende GLB-onderhandelingen was het percentage bouwland dat akkerbouwers en vollegrondsgroentetelers straks braak moeten laten liggen om in aanmerking te komen voor de basisbetalingen. In de boer-tot-bord-strategie zette de Europese Commissie hier hoog in op 10 procent. In het compromis dat vrijdag is bereikt is dit beperkt tot 7 procent, waarvan 3 procent met niet-productieve elementen zoals sloten en bomen. De resterende 4 procent kan met vanggewassen, eiwittteelten of straks via een eco-regeling worden ingevuld.

Een zwaar bevochten compromis is dat de vanggewassen bemest mogen worden, gebruik van gewasbescherming blijft echter niet toegestaan. De plicht voor het braakleggen van grond geldt niet voor bedrijven met minimaal 75 procent grasland en minder dan 10 ha bouwland.

Zijden draadje

‘Voor Nederlandse boeren is deze aanpassing interessant, gezien de hoge grondprijs in ons land. Het compromis hing aan een zijden draadje, maar gelukkig is onze inzet beloond’, zegt Europarlementariër en GLB-onderhandelaar Bert-Jan Ruissen (SGP). ‘De uitkomst is best realistisch. Het stelt boeren in staat om dit met akkerranden te bereiken en ze kunnen aanspraak maken op extra compensatie via de eco-regelingen.’

In het nieuwe GLB worden de ambities voor milieu en de biodiversiteit sterk verhoogd. Volgens Ruissen is er uit de landbouwtriloog wel een akkoord gekomen met ‘ruimte en flexibiliteit’ om het voor boeren en tuinders werkbaar te houden.

Een andere eis die door Nederlandse boeren als zwaar zou worden betiteld is eveneens afgezwakt. Aanvankelijk moest er rond sloten een bufferzone van 3 meter worden aangelegd. Voor boeren in het waterrijke Nederland zou dit onwerkbaar zijn. In deze maatregel is nu een vrijstelling opgenomen voor gebieden met veel water, legt Ruissen uit. Hij verwacht in het Europees Parlement een breed draagvlak voor de gesloten deal met de lidstaten en Commissie.

Gewaswisseling

Een andere aanscherping gaat over minimaal één gewaswisseling per perceel per jaar. Ook hier zijn uitzonderingen mogelijk. Lidstaten mogen andere maatregelen kiezen zolang de bodemgesteldheid er maar op vooruit gaat. Voor de bescherming van veengebieden wordt het voor lidstaten straks mogelijk om een hogere hectarepremie uit te keren.

‘Het akkoord biedt een goede balans tussen economie en ecologie. Er gaat straks 25 procent van het budget naar de eco-regelingen. Die bieden een mooi instrument om boeren te belonen voor het nemen van groene maatregelen. Ze kunnen straks ook een bonus ontvangen bovenop de gemaakte kosten, dat is een extra positieve prikkel’, zegt Ruissen.

Grote rol eco-regelingen

De eco-regelingen gaan in het nieuwe GLB een grotere rol spelen in de inkomenssteun voor boeren en tuinders. 25 procent van het budget gaan naar deze maatregelen die de land- en tuinbouw moeten vergroenen. Sommige maatregelen worden een voorwaarde om überhaupt de basisbetaling te ontvangen. Al met al blijft zo'n 70 procent van het GLB-budget gereserveerd voor inkomensondersteuning van boeren.

Klaas Johan Osinga (LTO) volgt de GLB-onderhandelingen op de voet. Hij zegt dat de maatregel voor het braak laten liggen van grond vooral de akkerbouw en vollegrondsgroenteteelt zal raken. ‘Dat is wel een pijnpunt. Want als je niet voldoet aan de basiseisen ontvang je geen basisinkomenssteun en kun je ook niet meedoen aan andere eco-regelingen en onderdelen van het agrarisch natuurbeheer.’

Veel van de gemaakte afspraken zullen op nationaal niveau door lidstaten verder uitgewerkt worden. Landen moeten straks eigen nationale actieplannen -de zogeheten Nationaal Strategisch Plan (NSP)– aan de Commissie voorleggen.

‘De vraag is of Nederland ook de vrijstellingen gaat bieden die dit akkoord mogelijk maken. De duivel zit in de details, zeg ik altijd’, aldus Osinga die ook doelt op vruchtwisselingseisen en bufferzones langs sloten.

Brandbrief LTO

LTO Nederland en NAJK schreven afgelopen week een brief aan landbouwminister Carola Schouten om haar te waarschuwen voor de gevolgen van het nieuwe GLB. De boerenorganisaties zagen in de voorstellen de druk op landbouwgrond nog verder toenemen.

Over het verplicht braakleggen van grond zei LTO-voorzitter Sjaak van der Tak: ‘Vruchtbare landbouwgrond uit productie halen zet boereninkomens verder onder druk, raakt Nederlandse boeren harder dan Europese collega’s, en getuigt van weinig besef van het belang van de Nederlandse voedselproductie. ‘

Het vrijdag gesloten compromis noemt LTO realistischer dan voorgaande voorstellen. 'Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid verschuift steeds meer van betaalbaarheid en zekerheid van voedsel naar een verduurzamingsinstrument voor klimaat en biodiversiteit. Boeren en tuinders willen ook verder verduurzamen, maar dat moet financieel wel haalbaar zijn en de Europese voedselvoorziening niet onder druk zetten', zegt Van der Tak.
'

Tegenstrijdigheden

Wel ziet de voorzitter van LTO ook in het compromis tegenstrijdigheden. De eisen gaan omhoog, en het budget naar beneden. Het is nu zaak om bij de uitwerking van dit compromis ervoor te zorgen dat het zo aantrekkelijk mogelijk wordt voor boeren en tuinders om mee te doen, zodat we niet alleen een bijdrage kunnen leveren aan de verdere verduurzaming, maar dat ondernemers daar ook de vergoeding voor krijgen die helaas nog niet in de prijs van het product terugkomt.'

De uitwerkingen van het akkoord krijgen een grote impact op de uiteindelijke mogelijkheden voor boeren en tuinders. De details worden deels nog uitgewerkt in nationale regelgeving, het Nationaal Strategisch Plan. LTO Nederland zal het compromis bestuderen en blijft in gesprek bij de verdere uitwerking.

Naast Ruissen zijn ook andere Nederlandse Europarlementariërs blij dat er nu eindelijk een akkoord op tafel ligt. ‘Dit resultaat blijft natuurlijk een compromis. De uitvoering van de duurzaamheidseisen voor de inkomenssteun zal een hele uitdaging worden voor Nederlandse boeren en tuinder’, zegt Annie Schreijer-Pierik (CDA). ‘Desondanks biedt dit akkoord noodzakelijke financiële zekerheid en het toekomstperspectief dat de landbouwsubsidies, met aandacht voor verduurzaming en innovatie, behouden blijven.’

Modern landbouwbeleid

Europarlementariër Jan Huitema (VVD) noemt het akkoord een belangrijke stap naar een modern landbouwbeleid. ‘Veel beter is het om geld voor vergroening direct te linken aan de vergroeningsprestaties van de boer en tuinder, en minder te sturen op maatregelen. Hoe groter die prestatie, hoe hoger de vergoeding. Dit stimuleert groen ondernemerschap, draagt bij aan een groen verdienmodel voor boeren en geeft de belastingbetaler de garantie dat Europees geld daadwerkelijk bijdraagt aan vergroening.’

Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks) is niet tevreden met het behaalde resultaat voor het milieu in het nieuwe GLB. ‘Met wat er nu ligt gaat te weinig geld naar vergroening, zijn de voorwaarden voor groene subsidies te zacht en blijft het Europees landbouwbeleid schaalvergroting in de hand werken’, schrijft hij op de website van zijn partij.

Eickhout noemt De deal die er nu ligt is ‘slecht nieuws voor het klimaat en de biodiversiteit’. Hij roept op twitter op om via een petitie het EP te bewegen tegen het bereikte akkoord te stemmen.