EU-rekenkamer: GLB-aanpak klimaat faalt

Volgens een maandag gepresenteerd verslag van de Europese Rekenkamer (ERK) heeft de EU-landbouwfinanciering voor klimaatbeleid niet bijgedragen tot een vermindering van de broeikasgasemissies uit de landbouw. Hoewel meer dan een kwart van alle landbouwuitgaven van de EU in de periode 2014-2020 — meer dan 100 miljard EUR — was bestemd voor klimaatverandering, zijn de broeikasgasemissies van de landbouw sinds 2010 niet gedaald.

De meeste maatregelen die door het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) worden ondersteund, hebben slechts een gering potentieel om de klimaatverandering af te remmen en het GLB biedt geen stimulansen voor het gebruik van doeltreffende klimaatvriendelijke praktijken, aldus het rapport.

‘De rol van de EU bij de matiging van de klimaatverandering in de landbouwsector is van cruciaal belang omdat de EU milieunormen vaststelt en de meeste landbouwuitgaven van de lidstaten cofinanciert’, zegt Viorel ?tefan, het lid van de Europese Rekenkamer dat verantwoordelijk is voor het verslag.

Klimaatneutraal in 2050

‘We verwachten dat onze bevindingen nuttig zullen zijn in het kader van de EU-doelstelling om uiterlijk in 2050 klimaatneutraal te zijn. Het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid moet meer gericht zijn op het verminderen van de landbouwemissies en er moet meer verantwoording worden afgelegd en meer transparantie zijn over de bijdrage ervan aan de matiging van de klimaatverandering’, aldus ?tefan.

De onderzoekers van de EU-rekenkamer hebben onderzocht of er in de periode 2014-2020 doeltreffende GLB-steun is verleend voor de aanpak van de broeikasgasemissies uit de landbouw. Hierbij is gekeken naar de drie belangrijke bronnen: de veehouderij, kunstmest en dierlijke mest en landgebruik (bouwland en grasland). Zij zijn ook nagegaan of de aanpak in de afgelopen periode dan met het GLB voor 2007-2013.

De emissies van de veehouderij zijn goed voor ongeveer de helft van de emissies van de landbouw; ze zijn niet meer gedaald sinds 2010. Deze emissies houden rechtstreeks verband met de omvang van de veestapel, en rundvee veroorzaakt twee derde van deze emissies. Het aandeel van de aan vee toe te schrijven emissies neemt verder toe als er rekening wordt gehouden met de emissies afkomstig van de productie van diervoeder (inclusief invoer).

Grenzen veehouderij

Een van de adviezen die de rekenkamer geeft aan de Europese beleidsmakers is om grenzen te stellen aan de omvang van de Europese veehouderij en dan vooral de rundveestapel. Dit moet gepaard gaan met beleid dat gericht is op het terugdringen van de menselijke consumptie van dierlijke eiwitten uit vlees. Dit om te voorkomen dat de EU een importmarkt wordt voor vlees uit landen waar die productie voor meer CO2-uitstoot zorgt.

In het kader van het GLB wordt echter niet geprobeerd in grenswaarden voor de veestapel te voorzien en worden ook geen stimulansen geboden om deze te verkleinen, constateert de rekenkamer. Daarentegen promoot het GLB juist de afzet van dierlijke producten; de consumptie daarvan is sinds 2014 niet afgenomen. Dit zorgt er veeleer voor dat de broeikasgasemissies worden gehandhaafd in plaats van dat deze worden verminderd.

De emissies uit kunstmest en dierlijke mest, die bijna een derde van de landbouwemissies vormen, namen toe tussen 2010 en 2018. Het GLB steunde praktijken waarmee het gebruik van meststoffen kan worden beperkt, zoals biologische landbouw en de teelt van granen. Volgens de EU-rekenmeesters is de impact van deze praktijken op de broeikasgasemissies nog onduidelijk. Daarentegen werd weinig financiering verstrekt voor praktijken die aantoonbaar doeltreffender zijn, zoals precisielandbouwmethoden waarbij de bemesting wordt afgestemd op de behoeften van de gewassen.

Ongewenste prikkel

Er zijn ook GLB-subsidies die de uitstoot van broeikasgassen stimuleren. Zo krijgen boeren die veengronden bewerken hiervoor subsidie. Wanneer ze het waterpeil onder die gronden weer verhogen en deze braak laten liggen, wat goed zou zijn voor het klimaat, dan verliezen ze die subsidie. De EU-rekenkamer noemt dat een ongewenste prikkel die de aanpak van de uitstoot uit de landbouw in de weg staat..

Ondanks dat veengronden maar 2 procent van het Europese landbouwareaal beslaan, zijn ze wel goed voor 20 procent van de broeikasgassenuitstoot in de Europese landbouw. Er hadden middelen voor plattelandsontwikkeling kunnen worden gebruikt voor het herstel van deze veengebieden, maar dit gebeurde zelden, ziet de rekenkamer. De GLB-steun voor maatregelen voor koolstofvastlegging, zoals bebossing, boslandbouw en de omzetting van akkerland in grasland, is niet gestegen ten opzichte van de periode 2007-2013.

De onderhandelingen over het nieuwe GLB (voor de periode 2021-2027) verlopen momenteel moeizaam. De Europese Commissie wil hierin grotere stappen zetten voor het klimaat, maar de lidstaten stribbelen tegen. Het gaat hier om de besteding van in totaal 387 miljard euro, die de lidstaten deels via nationale strategische plannen krijgen toebedeeld. De rekenkamer ziet hierin een belangrijke mogelijkheid om meer EU-budget om te buigen richting de klimaatdoelen voor de landbouw.