Tandje erbij voor bescherming grondwater

Grondwater binnen grondwaterbeschermingsgebieden stroomt tussen nu en zo'n kwart eeuw naar de waterwingebieden. Van daaruit wordt het uit de bronnen gehaald. 'Op de Zuid-Limburgse kalkgronden ontbreken de beschermende lagen in de bodem', zegt Martijn Groenendijk, sectormanager Klant & Operatie bij drinkwaterbedrijf WML. 'Meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen kunnen daardoor in onze winputten terechtkomen.'

Door de jarenlange samenwerking van het drinkwaterbedrijf met de provincie Limburg en boeren en tuinders is in het zuiden van de provincie de stijging van het nitraatgehalte in het grondwater tot staan gebracht. 'Maar de waardes moeten omlaag om ook voor de volgende generaties kwalitatief goed drinkwater te hebben', weet Groenendijk. 'Is de verontreiniging te groot, dan verprutsen we een bron.'

'Bijna iedereen moet meedoen'

In de Zuid-Limburgse grondwaterbeschermingsgebieden nemen zeven op de tien agrarisch ondernemers al maatregelen. In de rest van de provincie is dat ongeveer de helft. Volgens Groenendijk moet er een tandje worden bijgezet. 'Willen we echt een verschil maken, dan is het van belang dat bijna alle agrarisch ondernemers in grondwaterbeschermingsgebieden deelnemen aan het project Duurzaam Schoon Grondwater (DSG) en hun bedrijfsvoering aanpassen om nitraatuitspoeling te voorkomen.'

Naast precisiebemesting kunnen boeren en tuinders ook hun gewasrotatie optimaliseren of kiezen voor meer permanent grasland. De nitraatconcentratie in het bovenste grondwater is gemiddeld veel hoger onder permanent bouwland dan onder grasland in rotatie met bouwland en onder permanent grasland, berekende het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.

Ingewikkeld proces

De norm van maximaal 50 milligram per liter nitraat in drinkwater staat al decennialang. 'Daarbij komt dat het zuiveren van nitraat uit water heel ingewikkeld is. Dan praat je over ontzoutingstechnieken, zoals omgekeerde osmose. Dat zijn kostbare en weinig duurzame oplossingen', stelt Groenendijk.

Het is belangrijk om de bron zo schoon mogelijk te houden, vervolgt de WML-sectormanager. 'We zeggen daarom: we beschermen om te blijven, want wat er niet in zit, hoeft er ook niet te worden uitgehaald. Het verplaatsen van een grondwaterbeschermingsgebied in een dichtbevolkt gebied is helaas geen optie.'

Het project Duurzaam Schoon Grondwater is sinds vorig jaar over de hele provincie uitgerold, maar de eerste resultaten in het noorden zijn nog lastig te interpreteren, vindt LLTB-bestuurder Peter van Dijck. 'Omdat we in het noorden nog maar relatief kort bezig zijn. En het deelnamepercentage moet nog groeien.'

'Uitdaging is groot'

Van Dijck noemt de uitdaging groot, want wat wel duidelijk is: in grondwaterbeschermingsgebieden als Breehei, Beegden en Heel is het lastig om de nitraatgehaltes snel omlaag te krijgen.

'Het maakt natuurlijk een groot verschil of in grondwaterbeschermingsgebieden 80 procent van het gebied natuur is en 20 procent landbouw of juist andersom', weet Van Dijck. 'We zien in ieder geval dat boeren en tuinders in alle gebieden uit de startblokken zijn met maatregelen. Maar ik vergelijk het met rijden op de snelweg zonder snelheidsmeter. Boeren weten niet precies wat er in de bodem gebeurt.'

Het drinkwaterbedrijf is blij met de boeren en tuinders die meedoen met het project Duurzaam Schoon Grondwater. 'Veel mensen zijn nog onbekend met de nitraatproblematiek in de grondwaterbeschermingsgebieden. Dan kan het lastig zijn om de motivatie te vinden om vrijwillig mee te doen', analyseert Groenendijk. 'Maar als de uitspoeling te hoog blijft, zal de minister er niet aan ontkomen om extra maatregelen te gaan nemen.'

Bemestingsnormen

Volgens de LLTB-bestuurder is een omslag in denken nodig. 'Dachten we veertig jaar geleden: hoeveel mest kunnen we plaatsen om het gewas nog te laten groeien, nu moeten we denken: wat heeft het gewas precies nodig en wanneer in het seizoen. Tegelijkertijd worstelen boeren en tuinders al met strenge bemestingsnormen, waarbij zowel de oogst als de bodemvruchtbaarheid onder druk komt te staan. En dat willen we juist voorkomen.'

Van Dijck heeft als ideaalbeeld dat boeren worden beloond voor hun inspanningen. 'En dus ook plaatsingsruimte krijgen als die er is. Verder hebben we vooral veel kennis en kunde nodig om op het scherpst van de snede te telen. Het is mooi dat agrariërs en adviseurs binnen dit project hun goede ervaringen kunnen uitwisselen.'