Maatregelen bodemdaling Midden-Delfland voor boer op rij gezet

'Tel daar de klimaatdoelstelling CO2-reductie bij op en dan besef je hoe belangrijk het is om dit af te remmen', zegt wethouder Sonja Smit.Maar de bodem in Midden-Delfland is een mozaïek van klei, klei op veen, veengrond en moerige grond en lang niet overal gaat bodemdaling even snel. De ideale aanpak kan daarom van perceel tot perceel verschillen, bovendien zijn er veel maatregelen denkbaar.

Smit: 'Boeren overwegen meestal onderwaterdrainage of ophoging van holle percelen. Maar er zijn veel meer maatregelen, al kan niet alles overal.'

Effecten nog onderzocht

Voor de meeste ingrepen geldt dat de effecten daarvan nog onderzocht worden. De leidraad is daarom vooral een manier om alle kennis hierover op een overzichtelijke manier samen te brengen voor boeren en andere betrokkenen.

Het gaat om een samenwerking van gemeente Midden-Delfland, LTO Noord, provincie Zuid-Holland en hoogheemraadschap van Delfland. Naast de eigen kennis is expertise van het Nationale Kennisprogramma Bodemdaling benut. Smit: 'De leidraad is niet in beton gegoten. Er wordt landelijk veel onderzoek gedaan en er ontstaat continu nieuwe kennis. Daarom wordt de inhoud jaarlijks aangepast.'

Geld goed besteden

'Dit is een goed begin', vindt Aad Straathof, portefeuillehouder Veenweiden van LTO Noord regio West. 'Maar met een leidraad en de website bodemdalingdelfland.nl heb je nog geen maatregelen in de praktijk.'

Het is nu aan de betrokken overheden om het treffen van maatregelen makkelijker maken en het zoveel mogelijk aan boeren over te laten, vindt hij. 'Als je hen het mandaat geeft om de uitvoering zelf te regelen, dan ontstaat er meer draagvlak en haal je bovendien meer uit een euro. Als je dingen van bovenaf organiseert, blijft er meestal een fors deel van het budget hangen bij adviesbureaus. Met de boer aan het roer krijg je meer meters drainage de grond in.'

Straathof is erg enthousiast over het landbouwportaal van provincie Noord-Holland en hij hoopt dat het in Midden-Delfland ook zo gaat werken. 'Daarin kan een boer een maatregel selecteren, er wordt gekeken of het kan en dan kan hij cofinanciering zoeken. Dat is een groot succes.'

Waterinfiltratiesystemen

LTO Noord-afdeling Delflands Groen heeft steeds benadrukt dat de boerenpraktijk voorop moet staan bij de aanpak van bodemdaling. 'We willen niet de kant op van natte teelten en natte natuur en zo is het document ook niet geworden', vindt voorzitter Gert-Jan Hooijmans.

Omdat het gebied is bestempeld als Bijzonder Provinciaal Landschap en vanwege de weidevogels vinden ook de andere bij het initiatief betrokken partijen natte teelten niet wenselijk. Wel hoopt Hooijmans dat er nu meer ruimte komt voor onderwaterdrainage. 'Het is hier nog nauwelijks gelukt dit aan te leggen. Delfland had er weerstand tegen.'

Hoogheemraadschap van Delfland staat inderdaad terughoudend tegenover 'waterinfiltratiesystemen', de nu gangbare term. 'In de eerste plaats ligt het initiatief daarvoor bij boeren zelf. Maar grote toepassing van waterinfiltratiesystemen in dit gebied lijkt ons niet erg kansrijk', aldus beleidsadviseur Martijn Näring. 'Er is hier relatief weinig veen, ook is de bodemsamenstelling erg versnipperd. Wij kijken ook breder naar mogelijke maatregelen.'

Niet uitgekristalliseerd

Näring stelt dat er voor de aanpak van bodemdaling nog geen duidelijke voorkeuren zijn uitgekristalliseerd. 'Wij volgen de landelijke onderzoeksprogramma's op de voet en verwachten meer onderbouwing rond 2023. Voor boeren blijft het nog pionieren.'

Bij diverse maatregelen komen boeren ook aan de knoppen van het waterbeheer. Dat blijft spannend voor een waterschap, weet de beleidsadviseur. 'Goede monitoring van de uitvoering en de effecten daarvan is dan heel belangrijk.'

Op de website staat ook informatie over financiering en subsidie, maar er is nog geen standaardfinanciering voor maatregelen tegen bodemdaling. Er bestaat wel een fiscaal voordeel voor ondernemers die investeren in onderwaterdrainage, maar subsidie is voornamelijk gebonden aan proefprojecten. 'We hopen dat de leidraad in de toekomst meer financieringsmogelijkheden kan weergeven', verzekert Smit.

Elf maatregelen, maar niet overal geschikt

Het Bijzonder Provinciaal Landschap Midden-Delfland bestaat uit een grote variatie van bodemsoorten, ingedeeld in de categorieën klei/zavel, klei op veen, veengrond en moerige gronden. Omdat bodemdaling niet overal even sterk speelt, zijn per grondsoort de meest geschikte maatregelen geselecteerd.

Dat zijn er in totaal elf: perceel ophogen, aanleg waterinfiltratiesystemen (onderwaterdrainage), diepe greppels, kleibagger aanbrengen, bodemleven stimuleren, dynamisch peilbeheer, variatie in drooglegging, natte teelten, bedrijfsaanpassingen, functieverandering en 'niets doen'.

Van elke maatregel is benoemd hoe het werkt, waar het past, welke toestemming nodig is en hoe het uitgevoerd moet worden. Verder krijgt de grondeigenaar advies over de effectiviteit van de maatregelen en is te lezen wat deze betekenen voor andere doelen in het landschap.

Voor bijvoorbeeld 'diepe greppels' geldt dat ze minimaal de diepte van het slootwater hebben en dat er permanent water in staat. Ze sturen de grondwaterspiegel, waardoor deze in de zomer hoog blijft staan en in de winter water afgevoerd kan worden. Ze werken tot op zekere hoogte als onderwaterdrains. Afwegingen voor de boer zijn het risico dat koeien de greppels stuklopen, de werkbreedte van de machines en verplichte bemestingsvrije zones om uitspoeling tegen te gaan.

De maatregel 'percelen ophogen met grond' verbetert de draagkracht van holle percelen. Deze vermindert de bodemdaling niet, maar compenseert alleen. Afwegingen zijn dat de op te brengen grond schoon is en dat het gewicht niet te zwaar is. Boeren moeten de nieuwe laag inzaaien met een kruidenrijk mengsel voor de biodiversiteit.