Bezwaarprocedures nog verder uitgebreid

De ruimere beroepsmogelijkheid is volgens de Raad van State het gevolg van het 'Varkens in Nood'-arrest van het Hof van Justitie in Luxemburg. Het is al de tweede aanpassing als gevolg van die uitspraak. Onlangs werd bekend dat Nederland bezwaarprocedures in een aantal gevallen onterecht blokkeert.

Als gevolg van de tweede uitbreiding kan ook een niet-belanghebbende, die eerder in de procedure een zienswijze tegen bijvoorbeeld een vergunningsaanvraag of omgevingsbesluit indiende, in beroep gaan bij de bestuursrechter.

Het is te verwachten dat door deze uitspraak meer mensen dan nu gebruik gaan maken van de bezwaarmogelijkheid. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State merkt in de uitspraak op dat niet-belanghebbenden vaak het relativiteitsvereiste op hun weg zullen vinden.

Kansen beperkt

Op grond van het relativiteitsvereiste kan iemand geen succesvol beroep doen op een rechtsregel als die niet is geschreven om zijn belangen te beschermen. Naar verwachting beperkt dit de kansen van een niet-belanghebbende op een succesvol beroep bij de bestuursrechter.

In het 'Varkens in Nood'-arrest bepaalde het Europese Hof onder meer dat 'leden van het publiek' toegang tot de rechter moeten kunnen krijgen als zij eerder gebruik hebben gemaakt van ruimere inspraakrechten bij besluiten over milieuaangelegenheden.

Maar in de Algemene wet bestuursrecht staat dat alleen belanghebbenden een beroep op de bestuursrechter kunnen doen. Het 'Varkens in Nood'-arrest dwingt op dit punt dus tot een wetswijziging.

Tussentijdse oplossing

In de tussentijd biedt de Afdeling bestuursrechtspraak een oplossing voor de praktijk. Die komt erop neer dat wanneer het omgevingsrecht aan 'eenieder' de mogelijkheid biedt om een zienswijze in te dienen tegen een ontwerpbesluit, zoals bijvoorbeeld bij een bestemmingsplan, diegene die daarvan gebruikmaakt, beroep bij de bestuursrechter mag indienen tegen het definitieve besluit. Ook een niet-belanghebbende persoon of rechtspersoon dus.

Het Europese Hof heeft niet eenduidig bepaald of een niet-belanghebbende bij de bestuursrechter alleen over de procedure kan klagen of ook over de inhoud van het besluit. De Afdeling bestuursrechtspraak is van oordeel dat een te beperkte uitleg niet strookt met de achtergrond van het oordeel van het Hof. Bovendien is het onderscheid tussen procedurele en inhoudelijke bezwaren niet altijd gemakkelijk te maken. Concreet betekent dit dat een niet-belanghebbende die eerder een zienswijze indiende, zowel over de procedure als over de inhoud van het besluit bezwaren mag indienen bij de bestuursrechter.

Het arrest is vernoemd naar Varkens in Nood omdat deze actiegroep de zaak aanhangig maakte bij het Europese Hof van Justitie.