Dierenarts Driessen: 'Twee lactaties extra moet lukken'

Tien jaar geleden zette melkveehouder Anton IJsseldijk uit het Gelderse Steenderen een aantal doelen op papier. Hij voerde zijn dieren af op een leeftijd van vijf jaar bij een levensproductie van 33.700 kilo melk. Maar dat moest beter. Hij wilde zijn koeien langer behouden, die levensproductie bij afvoer moest naar minstens 50.000 kilo melk.

Verder wilde IJsseldijk af van de uiergezondheidsproblemen en moest het vervangingspercentage dalen van 30 naar 20 procent. 'Ik vind het prettig om een stip aan de horizon te zetten. Dan weet ik waar ik naartoe kan werken', zegt IJsseldijk.

Gemiddeld 3,6 lactaties

Als het gaat om het verlengen van de levensduur van koeien, valt er volgens Joep Driessen, dierenarts en eigenaar van Cowsignals Training Company, nog een wereld te winnen voor melkveehouders. In Nederland wordt een koe afgevoerd op gemiddeld 3,6 lactaties. Haar levensproductie ligt dan op gemiddeld 34.000 kilo melk.

'Zonde', vindt Driessen. 'Uit de lactaties van 100.000 literkoeien blijkt dat ze pas tussen hun vijfde tot en met achtste lactatie op hun top zitten. We verbruiken onze koeien nog voordat ze hun optimale productie bereiken.'

Oostenrijk

Vergeleken met het buitenland doet Nederland het goed. De afvoerleeftijd op ligboxbedrijven in Scandinavië, Amerika en Oost-Duitsland ligt onder de 2,5 lactatie, weet Driessen. 'Maar het beste jongetje van de klas is Oostenrijk.' De gemiddelde Oostenrijkse boer melkt zestig tot zeventig koeien en voert ze af op vier lactaties.

Driessen daagt melkveehouders uit om het afvoermoment van koeien met twee lactaties te verlengen. Dat kan volgens hem met het terugdringen van zieke en kreupele koeien.

Kreupel

De dierenarts dreunt een aantal cijfers op. Zo blijkt 25 procent van de koeien in Nederland kreupel te zijn. Eenzelfde percentage heeft mastitis. Rond afkalven kampt een op de twee koeien met bevangenheid en rode gekneusde zolen.

Uit onderzoek op achttien melkveebedrijven in Nederland blijkt dat de helft van de koeien subklinische melkziekte heeft. Ze hebben te weinig calcium in het bloed.

Te weinig vreten

'Dat zijn schokkende resultaten. Een belangrijke oorzaak van dit alles is dat koeien te weinig vreten en liggen', zegt Driessen.

Bovendien kosten zieke koeien veel geld, al snel 250 tot 300 euro per ziektegeval. Denk dan aan baarmoederontsteking, mastitis en kreupelheid. 'Dan reken ik de arbeidskosten niet eens mee', zegt de dierenarts.

Nieuwe stal

IJsseldijk zette zijn schouders eronder. Hij wilde de levensproductie van zijn dieren verhogen met gezondere koeien. Er veranderde veel op zijn bedrijf. De sterk verouderde ligboxenstal werd vervangen door een nieuwe. Hij werd daarbij begeleid door dierenarts Nico Vreeburg van Koesignalen en Vetvice. Ze keken hoe ze de stalomgeving voor de koeien zo aangenaam mogelijk konden maken.

'Ik koos voor een open en ruime stal met diepstrooiselboxen vol zand. Koeien moeten graag liggen, anders raken hun poten overbelast', zegt de melkveehouder. 'Sindsdien zien we nooit meer dikke hakken. In de oude stal hadden we krappere diepstrooiselboxen met gehakseld stro. Daar zagen we nog best eens kale hakken.'

Melkrobot

Ook koos IJsseldijk voor een melkrobot, ruime afkalfstal op stro en zorgde hij voor goed hekwerk. 'Ik wil een koe op een rustige manier kunnen separeren zonder stress. Stress maakt koeien vatbaarder voor ziektes.'

Driessen: 'Een diepstrooiselbox is een voorwaarde voor een hogere levensduur. Maar helaas liggen slechts drie van de tien koeien in Nederland op zo'n zacht bedje.'

Minstens twaalf uur liggen

Dagelijks moet een koe minstens twaalf uur liggen, al komen de meeste dieren daar niet aan. 'Veel vaarzen bijvoorbeeld staan stijf van de stress en hebben overbelaste poten. Ze liggen amper zeven uur. Logisch dat een op de vijf vaarzen de tweede lactatie niet haalt.'

De dierenarts raadt boeren aan om verse koeien dagelijks even te observeren en dan vooral naar de pens, onderpoten en hakken te kijken. Kreupelheid wordt veroorzaakt door te lang staan of door mest. 'Een koe moet makkelijk opstaan om dagelijks twaalf maaltijden te vreten. Worden dat er maar zes, dan stijgt de kans op pensverzuring.'

Pensvulling

Ook moet de melkveehouder de pensvulling van verse koeien dagelijks checken. Is de hongergroeve, ook wel gevarendriehoek genoemd, goed te zien, dan heeft de koe die dag te weinig gevreten. Volgens Driessen verdient elke koe een eigen vreetplek. 'Drierijige stallen hadden nooit gebouwd moeten worden', zegt hij beslist. 'In China zijn tweerijige stallen zelfs verplicht. Daar hebben alle koeien 70 centimeter vreetbreedte.'

Flinke stappen

Na tien jaar heeft IJsseldijk flinke stappen kunnen zetten. Op alle fronten voerde hij verbeteringen door. Zo verfijnde hij het droogstandsrantsoen, waardoor melkziekte nog nauwelijks voorkomt. Verder werkt hij met een vast protocol voor afkalven.

Alles bij elkaar zorgde ervoor dat de melkveehouder zijn doelen heeft gehaald. Zijn koeien verlaten de boerderij nu op een leeftijd van zeven jaar bij een levensproductie van bijna 56.000 kilo melk. Het vervangingspercentage ligt op 20 procent en van zijn 135 koeien hebben er slechts vijf per jaar mastitis.

'Ik denk nu wat langer na voordat ik een melkkoe afvoer. Zieke dieren hebben we niet veel meer. Als het eens tegenzit, dan weet ik uit ervaring dat sommige koeien wat langer nodig hebben om te herstellen.'

Verdienmodel verbeteren

Het verlengen van het aantal lactaties draagt bij aan het verdienmodel. Het voordeel zit vooral in het uitsmeren van de opfokkosten. Driessen maakt een sigarendoosberekening en gaat uit van 1.200 euro netto opfokkosten per dier.

'Voer je een koe na twee lactaties af bij een levensproductie van 20.000 kilo, dan zijn de opfokkosten 6 cent per kilo melk. Maar verleng je de levensduur met twee lactaties en voer je haar af bij een levensproductie van 40.000 kilo melk, dan zijn de opfokkosten 3 cent per kilo melk.'

Insemineren

Wie gesekst sperma inzet en het ondereind van de koeien insemineert met een vleesstier is nog efficiënter. De impact van de fokkerij is verwaarloosbaar vergeleken met de winst door een hogere levensduur, aldus de dierenarts. 'Een gezonde koe geeft in haar vierde lactatie wel 2.000 tot 3.000 liter meer dan een vaars.'

Wanneer de Nederlandse melkveehouderij de levensduur van koeien met twee lactaties verlengt, daalt de methaanuitstoot volgens Driessen met 30 procent. 'Vooral doordat de voerefficiëntie van gezonde, oudere koeien stijgt en doordat je de helft minder jongvee aanhoudt. Bij een lagere voerefficiëntie hebben koeien minder voer nodig om dezelfde hoeveelheid melk te produceren' licht hij toe.

Lagere afkalfleeftijd

'Ook een lagere afkalfleeftijd van vaarzen draagt eraan bij. Kunnen we die laten dalen van ruim 26 naar 23, dan heb je drie maanden minder opfok.'