Familie Heijkoop: 'Kavelruil lukt alleen als je elkaar wat gunt'

Jan Heijkoop ziet zijn buurman Willem Booij op die zaterdagochtend eind 2015 nog het erf op komen lopen. 'Ik ga mijn land verkopen, want wij hebben een bedrijf gekocht in Drenthe', vertelde hij. 'Jij hebt de eerste optie om mijn land te kopen, net als de drie andere aangrenzende buren. Maar als je interesse hebt, moet je dat verder niet met mij bespreken, maar met Rutger de Groot van Stichting Kavelruil Zuid-Holland. Ik wil geen scheve gezichten.'

Dat was niet tegen dovemansoren gezegd. Heijkoop belde de maandagochtend daarop gelijk Stichting Kavelruil. De vier buren bij wie Booij langsging, kregen de kans om hun huiskavel te vergroten. Uiteindelijk waren er veertien grondeigenaren bij betrokken. De vier buren verkochten percelen op afstand om hun huiskavel te kunnen uitbreiden. Door het vertrek van Booij veranderde in totaal ruim 116 hectare van eigenaar.

Heijkoop was blij dat zijn buurman Stichting Kavelruil had ingeschakeld en het land niet in zijn geheel aan de hoogste bieder had verkocht. 'Dat deed hij goed', blikt Heijkoop terug. 'Ik had zelf ook al eens gedacht dat het voor de ontwikkeling van de bedrijven aan onze weg goed zou zijn als er iemand zou vertrekken.'

Ongebruikelijk snel

Na het telefoontje van Heijkoop aan Stichting Kavelruil volgde een intensief traject. Voor de kavelruil had familie Heijkoop 12 hectare op ruim 4 kilometer afstand. Als ze dat zouden ruilen of verkopen, konden ze hun huiskavel sterk vergroten.

Maar de buurman van het land op afstand wilde minder betalen dan de prijs waarvoor Heijkoop het land van zijn eigen buurman kon kopen. Als Heijkoop er per saldo qua hectares niet op achteruit wilde gaan, resteerde er over het hele stuk een gat van zo'n 80.000 euro.

De bank wilde dat niet financieren. Dat kwam omdat de bank de berekeningen baseerde op de cijfers van 2014, terwijl de maatschap in 2015 100.000 liter meer molk. 'Op basis van de cijfers van 2015 had het wel gekund', weet zoon Anthonie Heijkoop.

Omdat Anthonie bijna zijn agrarische opleiding had afgerond en boer wilde worden, zocht familie Heijkoop andere mogelijkheden. De buurman aan de andere kant bracht uitkomst. Aan hem konden ze 1,5 hectare verkopen, waarmee de buurman ook zijn huiskavel kon vergroten.

Veertien grondeigenaren waren maandenlang druk met inventariseren, onderhandelen, erover nadenken, overleggen met de bank, weer onderhandelen en kopen of verkopen. De Groot van Stichting Kavelruil pendelde voortdurend heen en weer tussen de eigenaren. Die zagen elkaar pas toen alles rond was, bij de notaris.

In een winterseizoen was de complete deal rond. Dat is ongebruikelijk snel. 'Zoiets lukt alleen als alle boeren de wil hebben om er samen uit te komen en elkaar wat gunnen', stelt Jan Heijkoop. 'Als je er zelf beter van wordt, moet je niet weigeren omdat je vermoedt dat een ander er nog beter van wordt.'

Peanuts per jaar

Familie Heijkoop keek bewust naar het rendement op de langere termijn, omdat ze wisten dat Anthonie graag het bedrijf wilde overnemen. 'Het is heel belangrijk om niet alleen naar het nu te kijken. Als je ziet dat je dertig of veertig jaar gemak hebt van zo'n investering, dan zou je gek zijn als je het niet doet', weet Heijkoop. 'Omgerekend per jaar zijn die kosten niet meer dan peanuts, terwijl je er zoveel voor terug krijgt.'

Al vijf jaar ervaren ze nu de voordelen van de kavelruil. Ze hoeven nu niet elke keer met de trekker over een drukke doorgaande weg naar hun land op afstand. Dat spaart veel tijd, diesel en ergernis van automobilisten.

Sleepslangen

De kavelruil scheelt ook veel arbeid en levert bovendien een betere kwaliteit gras. Voorheen liet Heijkoop de loonwerker met sleepslangen mest uitrijden op de huiskavel. Naar het land op afstand reden ze zelf met een mesttank heen en weer. 'Nu kan de loonwerker alles in een keer met sleepslangen bemesten. De benutting van stikstof is met sleepslangen ook hoger', vertelt zijn zoon. 'Dat zorgt voor meer eiwit in het gras. Zo besparen we 1000 tot 2000 euro op de aankoop van eiwit.'

Het is nu ook niet meer nodig om elke dag even naar het jongvee te gaan kijken dat op de percelen op afstand loopt. Nu kunnen ze de dieren vanaf het erf in de gaten houden. Moeder Wilma ziet nog een voordeel: 'Nu kan ik Anthonie en zijn vader goed in de gaten houden en hen makkelijker vragen om even met iets te komen helpen.'

'Ons werk is om huiskavels van boeren te vergroten'

'De eerste intentie is om huiskavels van boeren te vergroten, door het uitruilen van percelen op afstand met derden. De laatste jaren hebben deze projecten een meer geïntegreerd karakter gekregen. Naast het verbeteren van de agrarische structuur, worden ook grondverwervingsopgaven meegenomen. Die zijn vaak afkomstig van overheden, zoals het verbreden van een provinciale weg of watergang en grondverwerving voor natuur.'

'Dat is heel divers. Dat kunnen boeren zijn of een afdeling van LTO Noord, maar ook natuurverenigingen, waterschappen en andere overheden. Er moeten minimaal drie partijen zijn die grond inbrengen of verkrijgen.'

'Ja, in dergelijke kavelruilprojecten streven wij voor boeren minimaal naar compensatie in grond en vaak ook naar een verbeterde verkaveling.'

'Dat hangt er vanaf wie de opdrachtgever is. Als de overheid de opdrachtgever is, is daar meestal wel geld voor beschikbaar. Dan zijn er ook andere belangen dan het optimaliseren van de agrarische verkaveling.'

'De opdrachtgever betaalt een deel en de verkrijgende partijen betalen een bedrag per hectare. Daarnaast betaalde provincie Zuid-Holland tot 2020 een deel van de kosten. Dat was de smeerolie, maar het is de vraag of dat weer terugkomt. Daarover zijn we nog in gesprek met de provincie.'

'Nee, we doen sinds gemeente Vijfheerenlanden bij provincie Utrecht hoort ook projecten in het zuidwestelijk deel van die provincie. Verder doen we al twee jaar ook projecten in het westelijk deel van Gelderland.'

'Niet alles. In een project in westelijk Gelderland willen we grondeigenaren met elkaar het ruilplan laten maken. Dat gaat met zogeheten werksessies, waarin eigenaren die iets met elkaar kunnen ruilen bij elkaar worden gezet. Dat kan nu niet doorgaan. We voeren nu alleen een-op-een gesprekken.'