Zaagsel kan groei bodemschimmels stimuleren

Dat ontdekte bodemecoloog Anna Clocchiatti van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), die vandaag promoveert op haar onderzoek. 'Schimmels kunnen de landbouw verduurzamen en houtresten zijn te goed om te verbranden.'

Houtresten zoals zaagsel kunnen goede diensten bewijzen in de landbouw als voeding voor de bodem. Om precies te zijn: voor de voeding van een groep 'good guys' onder de bodemschimmels.

Ziekteverwekkers

Clocchiatti liet deze schimmels met zaagsel beter groeien en zag daarna dat ze ziekteverwekkers op de wortels van gewassen onderdrukten. Dat is een belangrijke vondst voor verduurzaming van ook de intensieve landbouw en voor de discussie rond biomassacentrales.

In de bodem komen van nature vele soorten schimmels voor. Meestal gaat het in de landbouw over ziekteverwekkers, die enorme verliezen kunnen veroorzaken. Bij haar onderzoek gebruikte Clocchiatti als voorbeeld van een 'bad guy' een rhizoctonia-schimmel die jonge rode bieten laat rotten.

Mycorrhiza

Een tweede bekende groep zijn de mycorrhiza, die een innige relatie aangaan met de wortels van veel gewassen. Zij zorgen voor een efficiëntere opname van voedingsstoffen plus meer weerbaarheid tegen 'plantenstress'.

Maar er is nog een derde belangrijke groep schimmels in de bodem van akkers aanwezig: de saprotrofe schimmels. Zij eten dode organische materialen zoals plantenresten. In de natuur zijn ze ruim vertegenwoordigd, ook vaak zichtbaar als kleine paddenstoelen. Zij doen dus aan 'natuurlijke ziekteonderdrukking'.

Te weinig te eten

Uit het onderzoek blijkt dat de biomassa van schimmels in bodems met intensieve teelten laag is: vijf tot tien keer lager dan in natuurlijke ecosystemen. 'De belangrijkste oorzaken zijn intensieve grondbewerking wat de schimmeldraden verstoort, gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en een tekort aan afbreekbare organische stoffen om op te eten. Dat laatste blijkt de meeste impact te hebben', legt Clocchiatti's begeleider en hoofdonderzoeker Wietse de Boer uit.

Gewassen en gewasresten worden afgevoerd, mest is veelvuldig mineraal (kunstmest) in plaats van organisch en zo blijft er voor de schimmels niet veel over om op te groeien. De Boer: 'Die grote afname geldt niet voor de diversiteit: er zijn gelukkig wel redelijk wat soorten van deze schimmels aanwezig in landbouwbodems. Dat is dus een goede basis om deze schimmels te kunnen stimuleren.'

Hoe doe je dat? Wat eten deze schimmels het liefst? Dat heeft Clocchiatti uitgezocht. 'Cellulose is de drijvende kracht achter het stimuleren van saprotrofe schimmels', stelt ze. Ze testte verschillende celluloserijke materialen zoals zaagsel en papierpulp. Die blijken het beste te werken voor een 'schimmelboost'. Het geeft een snelle (minder dan twee weken) en blijvende (meer dan acht weken) stimulatie van saprotrofe schimmels, vooral zaagsel.

Compost minder goed

Compost werkte veel minder goed, omdat het vaak al te ver is afgebroken. Makkelijk afbreekbare plantenmaterialen zoals groenbemesters stimuleren alleen maar kort. De onderzoekers testten ook nog twee andere vaak genoemde materialen: chitine (gemalen garnalendoppen) en haarmeel. Deze stikstofrijke materialen die geen cellulose bevatten, stimuleerden de schimmels maar weinig.