CDU worstelt met oppositie over landbouw

Klöckner zocht deze week steun voor haar Duitse invulling van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). De vergadering met de regionale landbouwministers van de zestien Duitse deelstaten liep uren uit, maar leverde uiteindelijk nies op behalve het over en weer uitdelen van verwijten.

Vrijdag boog de Bondsraad, de Duitse Eerste Kamer, zich over Klöckners voorstellen. De Bondsraad bestaat uit regionale deelstaatpolitici die meestal achteraf een juridische toets loslaten op beleidsvoorstellen. Dat hier een oplossing voor de impasse vandaan komt, is dan ook niet de verwachting.

Regionaal beleid

De Duitse deelstaten hebben veel zeggenschap over de uitvoering van het beleid op het gebied van stikstof, bemesting en gewasbescherming. Klöckner en haar partij zijn voorstander van deze regionalisering. Het heeft het landbouwvriendelijke imago van het CDU op het platteland jarenlang goed gedaan.

In de afgelopen decennia is het Duitse politieke speelveld fors veranderd. Waar in Nederland al vaker meer dan twee partijen nodig waren voor een coalitie, werd Duitsland geregeerd door of CDU/CSU of de SPD.

Versnipperd politiek landschap

Die traditionele machtsblokken hebben in de afgelopen vijftien jaar moeten toezien hoe de Groenen van kleine partij grote partij werden, de SP-achtige Die Linke van peuter puber werd, de PVV-achtige AfD nu de grootste oppositiepartij is en hoe de liberale FDP zich weet te handhaven. Kortom, ook in Duitsland is het politieke landschap versnipperd geraakt.

Deze politieke verschuivingen hebben ertoe geleid dat in vrijwel alle Duitse deelstaten een driepartijencoalitie regeert, in allerlei verschillende combinaties van CDU, FDP, SPD, Groenen en Die Linke. In de meeste deelstaten zijn de landbouwposten in handen van SPD'ers, Groenen, linksen of liberalen.

Bovendien is de portefeuille Landbouw meestal gecombineerd met die van Milieu en niet langer in handen van Klöckners partijgenoten.

Geen exclusief CDU-onderwerp

Dat federaal minister Klöckner geen steun krijgt van haar deelstaatcollega's, kent meerdere oorzaken. In de eerste plaats vinden de andere politieke partijen dat het CDU maar eens moet ophouden zich op te werpen als dé (agrarische) plattelandspartij. Landbouw is geen exclusief CDU-onderwerp, is daar de gedachte.

De Groenen voelen dan niets voor Klöckners voorstel voor een afgezwakte Duitse GLB-versie. Zij willen eerst afwachten wat de triloogonderhandelingen in Brussel opleveren. Zij verwijten Klöckner voor de muziek uit te lopen. Bovendien hopen de Groenen dat het Europees Parlement en de Europese Commissie in de triloog een aantal versoepelingen van de groene ambities gaan terugdraaien.

EU-subsidies uitbetalen

Klöckner verwijt SPD en de Groenen dat hun verzet ertoe leidt dat Berlijn niet op tijd de EU-subsidies via de deelstaten aan de Duitse boeren kan uitbetalen. Maar die partijen spreken van een boemerangeffect: het was Klöckner zelf die de vertraging van dit proces eind vorig jaar in de EU in gang heeft gezet.

Bovendien dreigt Klöckner op het thuisfront voor de voeten te worden gelopen door de gezaghebbende oud-landbouwminister Jochen Borchert (CDU).

Commissie-Borchert

Klöckner hoopte met haar voorstellen met de commissie-Borchert te kunnen meeliften. Die heeft met wetenschappelijke rapporten gepleit voor een ingrijpende sanering in de varkenshouderij, ruimere stallen, een verbod op het doden van eendagskuikens, verbod op chemicaliën, meer biodiversiteit en andere groene voorstellen.

Het is niet uitgesloten dat Borcherts plannen een rol gaan spelen in de verkiezingen.

Protest in Berlijn

Ook Schulze startte alvast met de verkiezingscampagne door zelf een wet in te dienen die insecten moet beschermen. Het is een lightversie van de Europese boer-tot-bordstrategie. De SPD-minister heeft veel maatregelen die Klöckner niet in haar Landbouwwet wil opnemen, nu in haar insectenwet gestopt. Duitse boeren trokken deze week massaal naar Berlijn om hun onvrede hierover te uiten.

Over het SPD-voorstel lijkt sinds deze week een compromis in de maak met de CDU. Daarbij heeft Klöckner zoveel 'politieke voorbehouden' gemaakt dat bondskanselier Angela Merkel komende week een extra videoconferentie moet beleggen om draagvlak te zoeken bij protesterende boeren, dwarsliggende landbouworganisaties en zestien eigenzinnige deelstaten.