LTO: 'Chagrijn over stikstof heeft alles te maken met marges'

De sector heeft er niet om gevraagd. En toch is het er. De stikstofcrisis houdt naast corona Nederland en zeker de landbouwsector in zijn greep. Het was het onderwerp waar op 1 oktober 2019 menig boer zijn trekker voor uit de stal haalde om 'op te toeren' richting Den Haag. Maar het is ook het onderwerp waarvoor je een expert moet zijn om het nog te snappen. Een onderwerp dat bol staat van de spanning, waarover de meningen sterk uiteenlopen en dat bovendien nog jaren actueel blijft.

Blijkbaar is er toch minder interesse voor extern salderen dan gedacht

Trienke Elshof, LTO-bestuurder

Trienke Elshof en Herman Bakhuis zijn vanuit LTO Nederland betrokken bij de onderhandelingen. Elshof is portefeuillehouder Gezonde leefomgeving en Herman Bakhuis is bij het onderwerp betrokken vanuit de vakgroep Melkveehouderij.

In december ging de Tweede Kamer akkoord met de aanpassing van de Wet natuurbescherming en de Omgevingswet. Als de Eerste Kamer het onderwerp niet controversieel verklaart, wordt de wet daar eind februari behandeld. LTO heeft een brief geschreven aan de Eerste Kamer om het emissiereductiedoel van 50 procent voor 2035 uit de wet te halen. Die is volgens de organisatie voor boeren niet realiseerbaar.

Waarom is deze doelstelling niet realistisch?

Elshof: 'De doelstelling voor 2030 is al enorm. Dan moet de emissie van ammoniak met 26 procent worden teruggebracht. Dat is deels te doen met de reductie die normaal gesproken ook al autonoom zou worden behaald, dus door zaken waar we in de sector al mee bezig zijn. Voor het andere deel zal de reductie uit managementmaatregelen en opkoop moeten komen.

'De 50 procent emissiereductie voor 2035 is echt niet realistisch. Dat hebben wij van begin af aan gevonden. De doelen zijn verhoogd door het politieke akkoord dat landbouwminister Carola Schouten heeft gesloten met SP, SGP en 50Plus. We zijn blij met een aantal aangenomen amendementen en moties. Maar dit is echt onhaalbaar, dat vinden ze zelfs bij het ministerie van LNV.'

Moet die hele wet dan maar van tafel?

Bakhuis: 'Dat is wel een aantrekkelijke gedachte, maar helaas niet realistisch. De uitspraak van de Raad van State ligt er nu eenmaal, het Programma Aanpak Stikstof (PAS) is er niet meer. Voor die reductie is niet alleen de landbouw verantwoordelijk, maar er zal wel veel van ons worden gevraagd. De landbouw staat hoe dan ook aan de lat, ook als de wet niet wordt aangenomen. Maar we moeten niet worden overvraagd.'

Elshof: 'Dit wordt nooit een leuk onderwerp. Wij kunnen niets anders doen dan proberen de pijn te verzachten, om te zorgen voor een zachte landing voor de sector.'
Dat is geen lekkere boodschap

Elshof: 'Nee, het lijkt wel op de slogan van de Belastingdienst! 'Leuker kunnen wij het niet maken, wel makkelijker.' Maar er zijn echt wel heel grote belangen mee gemoeid. Daarom willen wij ook geen vertraging in de besluitvorming. De PAS-melders en de niet-meldingsplichtigen moeten zo snel mogelijk worden gelegaliseerd. Er zijn schrijnende situaties bij van bedrijven die niet verder kunnen.
'Door aanpassingen in de wet is nu vastgelegd dat die legalisering voor 2023 moet zijn gerealiseerd. Dus als de Eerste Kamer nu geen besluit neemt, blijft ook dit liggen. En dan moet je maar hopen dat het na de verkiezingen wordt opgelost.'

Hoe wordt het behapbaar voor boeren?

Elshof: 'Er moet een breed palet aan mogelijkheden komen waaruit boeren en tuinders kunnen kiezen voor wat bij hun bedrijf het beste past. Dus geen maatregelen van bovenaf die in de praktijk niet gaan werken. De voermaatregel die vorig jaar alsnog van tafel ging, is daar een voorbeeld van. Voor elk bedrijf werkt iets anders het beste. Pas als boeren er wat mee kunnen of er voordelen in zien, gaat het vliegen.'
Maar welke boer heeft hier zin in?

Bakhuis: 'Dat is inderdaad een probleem. Als we alleen te maken hadden met stikstof, was het misschien nog wel te doen. Maar het chagrijn over stikstof heeft alles te maken met de marges. De economische situatie op veel melkveebedrijven is niet goed. Dat geldt ook voor andere sectoren. Veel van de mogelijke maatregelen zijn kostprijsverhogend.

'En er zijn nog veel meer opgaven, bijvoorbeeld op het gebied van klimaat. Daar moet de overheid oog voor hebben en het bovendien integraal aanpakken. Je hebt er niets aan als je winst behaalt op het gebied van stikstof, maar dat het weer ten koste gaat van klimaatdoelstellingen, bijvoorbeeld.'

De komende tijd moeten concrete maatregelen worden bedacht.

Elshof: 'Dat klopt. Wat er nu ligt zijn alleen maar de doelstellingen en het tijdspad, vastgelegd in wetgeving. De komende tijd moeten de maatregelen daarbij worden bedacht. Met voer lijkt het snelst winst te halen. Technische oplossingen kosten meer tijd. Er gaat zo een paar jaar overheen om dat te realiseren.'

Bakhuis: 'Daar lijkt gelukkig ook wel wat in te gaan veranderen. Er moeten veel sneller betere emissiebeperkende technieken komen. Het huidige toelatingssysteem is niet houdbaar. Tot nu toe is het heel moeilijk om een techniek op de RAV-lijst van de overheid te krijgen. Dat wil het ministerie zelf ook anders. Er staan nu vooral vloersystemen op.

'Alleen grote partijen krijgen hun technieken op deze lijst, terwijl er vast ook minder kapitaalkrachtige bedrijven zijn met goede initiatieven. Dan is er voor boeren ook veel meer te kiezen. Iets wat bij hun op het bedrijf past.'

De overheid wil vooral dat het controleerbaar is

Bakhuis: 'Ja, omdat de nieuwe wetgeving ook moet standhouden bij de rechter. Wij denken dat bijvoorbeeld realtimemetingen in stallen daar ook een rol in kunnen spelen. Dan wordt er veel meer een beroep gedaan op het vakmanschap van de boer. Per bedrijf kunnen er dan andere keuzes worden gemaakt.

'Zo willen biologische boeren willen graag worden vrijgesteld van de verplichting voor emissiearme systemen omdat ze meer een systeemaanpak hebben. Nu zijn er allerlei vereisten die voor alle bedrijven gelden. Maar geen bedrijf is hetzelfde. Er moet meer ruimte komen voor maatwerk.'

Ondertussen is het extern salderen wel begonnen.

Elshof: 'Veel provincies hebben dat inderdaad opengesteld. Maar daar wordt nog amper gebruik van gemaakt. Blijkbaar is er toch minder interesse voor dan verwacht. Dat is mooi, want dat betekent dat er meer tijd is om de registratiesystemen op orde te brengen. De provincies gebruiken allemaal verschillende systemen, sommige gewoon Excel.

'Ons devies blijft: legaliseren, registreren, reduceren. In die volgorde. Gelukkig zijn er een aantal provincies, zoals Gelderland, Drenthe en Limburg, die dit snappen. En ook de minister wil dat er snel een goed registratiesysteem komt.'

Bakhuis: 'Dat is echt in het belang van de sector. Anders lekt er onnodig stikstof weg. Dus het is belangrijk dat dit zorgvuldig wordt bijgehouden.'

Het stikstofdossier is wel ontzettend ingewikkeld geworden. Het is toch bijna niet te volgen?

Elshof: 'Dat merk je ook in de provinciehuizen en op het ministerie. De uitspraak van de Raad van State heeft de overheid echt overvallen. Er was weinig kennis van zaken. Inmiddels zijn er ambtenaren bijgekomen die zich hierin verdiepen. Maar het blijft ingewikkeld. Stikstof houdt ons nog wel een tijdje bezig.'