Economisch belang voorop bij extern salderen

Deze week maakte het Interprovinciaal Overleg (IPO) bekend dat Noord-Brabant en Zeeland per medio september het extern salderen met veehouderijen mogelijk maken. Met Limburg, waar dit al mogelijk was, zijn de zuidelijke provincies de eerste die de regeling openzetten. Het besluit roept veel vragen op. Want zou er landelijk niet één lijn worden getrokken?

Volgens Floor Vermeulen, voorzitter van de Bestuurscommissie Stikstof van het IPO is dat ook het geval. De invoeringsfase is nu gestart, de andere provincies zullen volgen. ‘De principes van extern salderen en verleasen zijn overal gelijk, maar de invoering is provinciaal maatwerk in overleg en afstemming met betrokkenen.’

Ondanks dit antwoord maakt de provincie Gelderland bekend voorlopig het extern salderen niet te starten, maar het verleasen wel. Gelderland wil daarmee een ongecontroleerde opkoop van agrarische bedrijven voorkomen. ‘Er zijn afspraken gemaakt over de wijze waarop moet worden gehandeld als het bij de ene provincie niet mogelijk is en bij de andere wel. Elke provincie is voor haar eigen gebied bevoegd gezag’, zegt Vermeulen.

Boerenorganisaties LTO Nederland, NAJK, POV, NVP, Agractie en NMV vinden dat de provincies veel te voorbarig zijn. Het is door het ontbreken van een goede systematiek nog te vroeg om te starten met extern salderen. ‘De provincies starten met stap 3 en slaan 1 en 2 over’, zegt LTO-bestuurder Trienke Elshof.

Eerst zal in kaart moeten worden gebracht hoeveel stikstofruimte er nodig is voor natuurherstel en om de PAS-melders en knelgevallen, waaronder ook niet-agrarische bedrijven, van een vergunning te voorzien. Dan kan pas worden gekeken naar wat er overblijft voor andere projecten, stellen de organisaties.

Elshof: ‘Er is begrip voor onze boodschap, maar andere economische motieven tellen zwaarder. Zoals het herstel van de economie na de coronacrisis en de hoge woningnood.’

Chaos voorkomen

Voor extern salderen is ook een transparant stikstofregistratie- en depositiesysteem onontbeerlijk, stellen de boerenorganisaties. Het systeem zal moeten bijhouden hoeveel er wordt gereduceerd, wie stikstofruimte heeft en welke transacties er plaatsvinden. Een goede registratie voorkomt chaos, zegt NAJK-voorzitter Andre Arfman.

Het is volgens Arfman van groot belang om de stikstofreducties juridisch houdbaar in te kunnen boeken. ‘Een jonge boer moet er zeker van zijn dat er binnen het systeem ruim voldoende stikstofruimte voor hem of haar, en dus voor de agrarische sector, beschikbaar is. Zo blijft bedrijfsontwikkeling mogelijk.’

Arfman noemt stikstofreductie een brede opgave waar ook de land- en tuinbouw een bijdrage aan zal leveren. ‘Maar dit wordt erg lastig als de andere sectoren je concurrenten zijn. NAJK pleit voor een eerlijk speelveld, waarbij voorgaande stappen binnen aanzienlijke tijd moeten zijn geregeld. Extern salderen zonder voorgaande stappen te hebben uitgevoerd, is geen optie.’

De belangenorganisaties vinden dat een grondige voorbereiding ook nodig is om te voorkomen dat kapitaalkrachtige partijen stikstofruimte van landbouwbedrijven opkopen en deze dus niet beschikbaar komt aan de PAS-melders of knelgevallen.

‘Er is nog te weinig bekend over de verwaarding van stikstofruimte. Ontstaat er straks een rechtensysteem en hoe lang is dat recht op stikstofruimte dan geldig? Allemaal vragen die nog onbeantwoord zijn’, duidt Elshof.

Aanvullende waarborgen

Ondanks de bezwaren vanuit de agrarische sector is het IPO ervan overtuigd dat externe saldering op verantwoorde wijze kan starten. Volgen Vermeulen zijn er aanvullende waarbogen afgesproken tussen de provincies. Het was al bekend dat partijen die extern willen salderen zich vooraf melden bij de betreffende provincies.

Vermeulen: ‘Maandelijks monitoren de provincies hoe de regeling uitpakt en wat de effecten zijn, om zicht te houden op de ontwikkelingen. Als een provincie extern salderen openstelt, geldt dit voor één jaar. Daarna wordt het instrument extern salderen in z’n geheel geëvalueerd en zo nodig aangepast.’

Cowboygedrag

Toen in april bekend werd dat Brabant de stikstofruimte van vier veehouderijen in andere provincies had gekocht, brak er een storm van kritiek los. Kamerleden spraken van cowboygedrag. Landbouwminister Carola Schouten zei dat dit precies is wat ze wil voorkomen.

Nu, zeven maanden later, ligt de weg voor zulke interprovinciale stikstofdeals gewoon open. ‘De provincies informeren elkaar bij provinciegrensoverstijgende salderingen’, aldus Vermeulen.