Opmars schimmelziekte maiskopbrand baart zorgen

Doordat de mais kolfloos blijft of in extreme gevallen beter niet geoogst kan worden, kan maiskopbrand flinke financiële schade veroorzaken. Als meer dan 30 procent van een perceel is aangetast, luidt het advies om de mais niet te oogsten. In de kuil verandert de aangetaste mais op termijn in een soort van zwarte, natte plakgrond.

Bij aantasting tussen de 5 en 30 procent is apart inkuilen raadzaam, omdat de kans bestaat dat de koeien het niet willen vreten, maar ook om de kuil met gezonde mais niet te verontreinigen. Aantastingen tot 5 procent zijn prima in te kuilen en te voeren. De smaak van deze mais is op dat moment nog voldoende.

In 2012 werd de ziekte in Nederland officieel vastgesteld, onder meer bij het Brabantse Oss. In dat jaar waren er in totaal vijftien meldingen uit verschillende regio's. Sindsdien is maiskopbrand in verschillende regio's en op verschillende grondsoorten aangetroffen.

Aantastingen

Volgens Jos Groten, onderzoeker mais- en voedergewassen bij de WUR, zijn de percelen met aantastingen met name geconcentreerd in het Rivierengebied, in de zandgebieden bij Boxmeer en Haps langs de Maas, in het veengebied onder Utrecht, in de polders bij Wormer en Purmer in Noord-Holland, op enkele plekken in Friesland en langs de IJssel bij Doesburg.

Groten, die sinds enkele jaren onderzoek doet naar rasgevoeligheid voor maiskopbrand, maakt zich zorgen over de beperkte aandacht die er voor de schimmelziekte is. Niet alle veredelaars nemen volgens hem de verantwoordelijkheid om in besmette regio's geen gevoelige maisrassen meer te adviseren. 'Er wordt in adviesgesprekken helaas niet altijd rekening gehouden met de intolerante rassen. Op die manier werk je meer besmettingen en verdere verspreiding in de hand.'

Verwarring met builenbrand

Wat ook meespeelt, is dat boeren en loonwerkers maiskopbrand onterecht verwarren met builenbrand, weet hij. 'Builenbrand ziet eruit als grijze builen aan de stengel en komt soms in de kolf voor. Maiskopbrand komt altijd in de kolf voor. De hele kolf is één buil en er zit geen korrel meer in. Soms zie je uit die bol schimmel groene uitlopers groeien.'

Aan de buitenkant is, behalve een groeiachterstand van de plant, tot de bloei in augustus zo op het oog niet veel van de schimmel te zien. Groten: 'Maiskopbrand komt vanuit de bodem en tast de plant via de wortel aan. Je ziet het vaak pas als de kolven rond eind augustus open gaan staan. De aantasting op het perceel begint vaak bij de kopakker, de plek waar de machines het perceel in rijden en sporen achterlaten.'

Groten doelt op de sporen van de schimmel die vier jaar kiemkrachtig blijven en door de wind en via landbouwmachines verspreid kunnen worden. De schimmelbollen vormen sporen, die op de grond vallen of door wind worden verspreid. Hierdoor kunnen ook naburige graspercelen besmet raken. 'Bij een flink aangetast perceel is het onvoldoende om de machine en wagens door te blazen. Je moet ze echt reinigen met een hogedrukspuit. In de oogstperiode is hier vaak te weinig aandacht en tijd voor. Het beste is om besmette mais bij windstil weer en als laatste te oogsten.'

Belangrijk aandachtspunt

Het schoonmaken van de machines en wagens is een belangrijk aandachtspunt, weet ook Mark van den Broek, ruwvoerspecialist bij Visscher Holland. De adviseur ziet de schimmelziekte de laatste jaren flink toenemen in het Zuiden, vooral langs de Maas. Van den Broek constateert bij boeren en loonwerkers meer onwetendheid dan onwil.

'Als je 5 procent aantasting met maiskopbrand hebt, zie je dit niet direct, terwijl het wel een serieuze daling van de melkproductie en van het eiwitpercentage geeft. De schimmel doodt namelijk de voor de propionzuur zorgende bacteriën in de pens. Mijn advies is: ga de percelen ook echt in.' Propionzuur levert energie en wordt voornamelijk aangewend voor de vorming van lactose in de melk. Doordat het lactosegehalte in melk constant blijft, is de hoeveelheid lactose mede bepalend voor de melkgift.

Van den Broek hamert er bij telers en adviseurs op om meer aandacht te hebben voor tolerante rassen. 'Op deze lijst staan echt goede maisrassen en als je voor een tolerant ras kiest, is de kans groot dat je voerbare mais teelt.' Groten is het hier mee eens. Dit heeft wel een nadeel, bij gebruik van de rassen blijft de ziekte wel aanwezig op het perceel. Wel is het verstandig een opvolgend jaar opnieuw een ras uit de lijst te kiezen van gewassen die ongevoelig zijn.

Vruchtwisseling

Volgens Schoten is vruchtwisseling toepassen het meest effectief om de ziekte uit te bannen. Hij weet ook dat dit niet voor iedere maisteler mogelijk is. Het zaad behandelen met fungiciden is ook een optie. 'Je kunt hiermee de aantasting halveren tegen een kostenplaatje van zo'n 50 euro per hectare.'

'Ik zou geen risico lopen en een minder gevoelig maisras kiezen', geeft hij aan. 'En dan liever iets minder dan helemaal geen opbrengst.' Groten adviseert www.handboeksnijmais.nl voor meer en onafhankelijke berichtgeving over maiskopbrand en andere maiszaken.