Meer dan helft boeren heeft geen opvolger

In 2020 waren er ruim 52.000 landbouwbedrijven, waarvan ruim 27.000 met een bedrijfshoofd van 55 jaar of ouder. Van deze bedrijven hadden er ongeveer 11.000 een bedrijfsopvolger en 16.000 (59 procent) niet. Vooral bij kleine en zeer kleine bedrijven was er vaak geen opvolger beschikbaar. Hoe groter het bedrijf, hoe groter de kans dat er een bedrijfsopvolger was.

De omvang van het bedrijf wordt door het CBS gebaseerd op Standaard Opbrengst (SO). Die is gebaseerd op de opbrengst die gemiddeld op jaarbasis per gewas of diercategorie wordt behaald. Zeer kleine bedrijven zijn met die definitie bedrijven met een SO die lager is dan 25.000 euro. Kleine bedrijven hebben een SO tussen de 25.000 – 100.000 euro, middelgrote bedrijven tussen de 100.000 en 500.000 euro en grote bedrijven boven de 500.000 euro.

Grote bedrijven best voorzien

Vooral op grote en middelgrote bedrijven is er meestal een opvolger beschikbaar. Van de grote bedrijven met een bedrijfshoofd van 55 jaar of ouder had 70 procent in 2020 een bedrijfsopvolger, bij middelgrote bedrijven was dit bijna 50 procent. Het percentage bedrijfsopvolgers voor grote en middelgrote bedrijven zat sinds 2004 in de lift, maar is van 2012 tot 2020 iets afgenomen.

Het aandeel bedrijfsopvolgers op bedrijven met een bedrijfshoofd van 55 jaar of ouder nam in deze periode voor grote bedrijven af van 71 naar 70 procent en voor middelgrote bedrijven van 56 naar 49 procent. Voor de kleine bedrijven is het percentage bedrijfsopvolgers iets gestegen van 28 naar 29 procent.

Zeer kleine bedrijven

Van de zeer kleine bedrijven heeft een beperkt aantal (18 procent) een opvolger. Deze bedrijven bezitten 3 procent van het totale landbouwareaal en zijn verantwoordelijk voor minder dan 1 procent van de totale landbouwproductie. De categoriën kleine en zeer kleine bedrijven bevatten samen ongeveer 19.000 bedrijven.

Volgens Cor Pierik, landbouweconoom bij het CBS, zijn deze bedrijven bij elkaar verantwoordelijk voor 2,5 procent van de Nederlandse landbouwproductie. 'Ook al verdwijnen er nog veel landbouwbedrijven, dan hoeft dat nog niet te betekenen dat de hele landbouweconomie omvalt of dat we onze exportpositie daardoor kwijt raken.'

Boerendiversiteit

Het heeft volgens Pierik wel impact op hoe het landschap eruit komt te zien. 'Kleine gezinsbedrijven hebben vaak wel schapen en koeien die buiten lopen. Die kleuren wel het landschap. Het heeft waarschijnlijk wel effect op de biodiversiteit en, hoe ze dat vaak noemen, de boerendiversiteit.' In de toekomst zullen waarschijnlijk vooral de middelgrote en grote landbouwbedrijven overblijven. De gemiddelde bedrijfsgrootte neemt daardoor verder toe.

In de melkveehouderij zijn bedreven het meest voorzien van een overnamekandidaat. Op bijna twee derde van de melkveebedrijven met een bedrijfshoofd van 55 jaar of ouder was er in 2020 een bedrijfsopvolger. Het animo om een melkveebedrijf over te nemen, is daarmee anderhalf keer zo groot als op een doorsnee landbouwbedrijf. Ook voor geitenbedrijven is de belangstelling voor bedrijfsovername groot. Voor 54 procent van de geitenbedrijven stond een bedrijfsopvolger klaar. De minste interesse voor bedrijfsovername was er voor schapenbedrijven (19 procent).

Regionale verschillen

Regionaal zijn er grote verschillen. De noordelijke provincies en Flevoland scoren het best qua bedrijfsovername. Voor ruim de helft van de land- en tuinbouwbedrijven met een bedrijfshoofd van 55 jaar of ouder in de provincies Fryslân en Flevoland was er in 2020 een opvolger beschikbaar.

De opvolging van melkvee- en akkerbouwbedrijven is met respectievelijk 76 procent en 55 procent het best geregeld in de provincie Flevoland. Het aantal bedrijfsopvolgers was het kleinst in Limburg (34 procent).

Podcast