'Boerinnen mogen zichzelf meer laten zien'

Het versluiert bovendien dat er achter die boer en tuinder een hele wereld zit. Dat is de wereld van het familiebedrijf, waarin ieder gezinslid meewerkt, waar je successen met elkaar viert, waar gezinsleden elkaar moed inspreken als het even tegenzit en de band met de nabije omgeving sterk is. Mijn ouders hadden vroeger ook zo’n bedrijf en er was een periode dat we met vier vrouwen alle rollen hadden.

Een gemene deler voor de rollen van vrouwen in de agrarische sector is er niet. Die verschillen net zoals de bedrijven zelf. De vrouwen die een bestaand bedrijf hebben overgenomen zijn niet talrijk, maar ze zijn er gelukkig wel. Er zijn er ook die binnen het bedrijf uiteenlopende verantwoordelijkheden combineren met banen buiten de landbouw. Een vrouwelijk familielid staat in de melkput of zit op de trekker. Soms neemt ze de verantwoording over de boekhouding, soms maakt ze het plan voor wat je de komende seizoenen waar moet zaaien. Of ze doet de winkel, de koffie en de broodjes, de rondleiding, de contacten met de buurt of het dorp.

Voor de overname van het familiebedrijf kunnen ouders zowel hun zonen als hun dochters aankijken. Een goede ontwikkeling, want de samenleving is gebaat bij alle krachten en talenten in agrarische sectoren. Zo hebben we over tien, twintig jaar nog steeds mensen die graag vooruit boeren, die elkaar goed aanvullen en daarin net zo vernieuwend en inventief kunnen blijven als de generaties voor hen.

Uitstekend agrarisch onderwijs

Die samenleving heeft aankomende boerinnen op haar beurt ook iets te bieden. We hebben in ons land een groene schat in de vorm van uitstekend agrarisch onderwijs op alle niveaus, met instellingen die nauwe banden met bedrijven onderhouden en curricula die op de nieuwste inzichten zijn toegesneden.

Gelukkig maken vrouwen en dochters nu meer van die kansen gebruik, dus is er ook wat meer zekerheid dat er straks boerinnen zijn die net als boeren weten hoe je de natuur, de leefomgeving en de akker verbetert met wat op de boerderij overblijft. Of hoe je in een bepaald gebied je vee kunt voorzien van goed en gezond voer uit ingrediënten die mensen niet meer kunnen gebruiken.

Daarnaast is de stap om moderne technologie te gebruiken voor de jonge generatie vaak een logische. Een goede dosis boerenwijsheid blijft zelden onbenut, net zo min als de kennis uit de familie. Bovendien: wat jonge boerinnen en boeren niet weten zoeken ze, eveneens naar goed voorbeeld, uit. Het ontbreekt hen daarom niet aan originele ideeën voor een duurzaam boerenbestaan.

Het is verleidelijk te denken dat gedreven jongeren daarmee alles in huis kunnen halen om mee te werken aan hun eigen toekomst. Daar komt nog wel wat meer bij kijken. Zoals een langetermijnperspectief. Hier kunnen we alleen samen voor zorgen. Dus als boerendochters bereid blijken om al heel jong veel geld te lenen voor een duurzame stal of een nieuw concept, maar tegelijkertijd ontmoedigd raken door de vele regels, moeten we voor hen hindernissen zien weg te nemen.

Dat kan ook met ondersteunende maatregelen, fondsen of kredieten op maat. Waar zij klem zitten tussen de eisen, daar moeten overheden en andere partijen kijken hoe iets wél kan. Een beetje zoals de mensen in de familiebedrijven ook iedere dag samen problemen oplossen.

Plannen en passies delen

Boerinnen mogen ook zelf best meer laten zien dat zij er zijn, bijvoorbeeld door onder elkaar hun plannen, passies of persoonlijke dilemma’s te delen. Ik heb zelf ook mogen meemaken, onder andere bij de zogeheten mmmEggies in de pluimveehouderij, hoe aanstekelijk het is wanneer boerinnen, vrijwillig en in al hun veelzijdigheid, naar voren treden.

En misschien kunnen jonge vrouwen ons ook voorgaan en laten zien hoe je de verbinding en de menselijke maat opzoekt, of wat je kunt doen om niet steeds heen en weer te worden geslingerd door scherpe tegenstellingen. Dat zijn lessen die we in Den Haag ook nog weleens kunnen gebruiken, want we zijn erg geneigd ons te richten op het hier en nu. Toch verdient dat wat langzaam moet rijpen minstens zoveel aandacht.

Juist ook de langzaam rijpende ontwikkelingen kunnen boerinnen en boeren helpen aan het perspectief dat ze zo hard nodig hebben. Een van die ontwikkelingen is de groeiende interesse van mensen voor de herkomst van voedsel en hun betrokkenheid bij de natuur en de processen daaromheen. Soms zie je daarin heel even een groeispurt.

Coronapandemie

Zo trokken mensen aan het begin van de coronapandemie ineens massaal de natuur in. Ze merkten door het thuisblijven de seizoenen meer op, steunden massaal lokale producenten en ondernemers en zagen hun boeren en tuinders meer staan. Er waren aan de ene kant zorgen alom, aan de andere kant herleefde de saamhorigheid. Corona nam de ruis weg en gaf mensen helder zicht op wat van betekenis is.

De afgelopen jaren heeft het idee kunnen rijpen dat we toe zijn aan natuurvriendelijkere voedselsystemen. Nederlanders weten dat een goed boerenbestaan en een vitale natuur niet alleen de boeren en tuinders aangaan. Ze weten ook dat de gewenste alternatieve systemen er niet in één dag zijn en dat er momenteel veel neerkomt op de schouders van boeren en tuinders.

We zullen het hier volgend jaar nog vaak met elkaar over moeten hebben. Dat is ook goed. We willen er samen uitkomen en onze zoektocht is in volle gang. Daarbij kan onze vrouwelijke noch onze mannelijke helft worden gemist. Onze eerste helft staat nu heel mooi in het eindejaarsthema van Nieuwe Oogst in het zonnetje. Ik draag het een warm hart toe. Iedere generatie heeft tenslotte vrouwelijke voorbeelden nodig. Dat hoeven lang niet altijd voorbeelden te zijn die precies in het vertrouwde plaatje passen.