Milieubelasting verschuift na verbod neonics

Om de impact van het verbod op neonicotinoïden vast te stellen in de bietenteelt heeft CLM Onderzoek en Advies de milieubelasting van bietentelers in 2016, 2017 en 2018 vergeleken met die van 2019. Hiervoor is gebruikgemaakt van de middelenregistraties van Nederlandse bietentelers uit het registratieprogramma Unitip in combinatie met de CLM-milieumeetlat voor gewasbeschermingsmiddelen.

Cosun Sugar Beet heeft CLM opdracht gegeven voor de quickscan. Doel is volgens directeur agrarische zaken Gert Sikken om inzicht te krijgen in de situatie nu bietentelers sinds vorig jaar geen gebruik meer mogen maken van neonics voor zaadcoating. 'Naast eigen analyses is het goed om ook andere partijen de gevolgen van dit verbod in kaart te laten brengen.'

Voor het verbod werd op 70 tot 80 procent van het bietenareaal met neonics (voornamelijk imidacloprid) behandeld zaad ingezaaid, stelt CLM vast. Slechts 8 procent van het areaal werd in de drie jaar van 2016 tot en met 2018 volvelds bespoten met insecticiden. Na het verbod is op ruim 60 procent van het bietenareaal het middel Force, met de werkzame stof tefluthrin, toegepast als zaadcoating. Het bespoten areaal steeg in 2019 tot 80 procent.

Belasting van waterleven

CLM constateert dat de milieubelasting van het grondwater na het verbod op de neonics daalde met 90 procent. Ook daalde de toepassing van middelen met een risico voor bijen van 95 naar 55 procent. Voor de belasting van het waterleven is de trend juist andersom, met een stijging van 80 procent in 2019. Absoluut gezien is dit zelfs meer dan de hogere belasting van het grondwater met het gebruik van neonics.

Peter Leendertse, adviseur bij CLM en betrokken bij de analyse naar middelengebruik in suikerbieten, meldt dat het milieueffect op het waterleven vooral wordt veroorzaakt door het gebruik van tefluthrin. 'Deze stof is zeer belastend voor het waterleven. Ondanks de zaadbehandeling komt toch een klein deel ervan via bijvoorbeeld drainage in het oppervlaktewater.'

De extra bespuitingen met stoffen als flonicamid, thiacloprid en pirimicarb dragen slechts beperkt bij aan de milieubelasting van het waterleven, stelt CLM in het analyserapport. Leendertse ziet dat als een gevolg van de maatregelen voor driftreductie. 'Gevoelsmatig denk je dat volveldsbespuitingen nadeliger zijn voor het milieu dan zaadbehandelingen. Uit deze analyse blijkt dat in suikerbieten mee te vallen.'

Beperkt gebruik tefluthrin

Op basis van het onderzoek concludeert CLM dat het verbod op neonicotinoïden heeft geleid tot een daling van de milieubelasting van grondwater en het risico voor bijen. De onderzoeksinstelling schrijft dat de milieubelasting van het waterleven wordt beperkt door alleen zaadcoating met tefluthrin toe te passen als er kans is op schade door bodeminsecten.

Tot slot ziet ook CLM dat het in de praktijk lastig blijkt om de verspreiding van vergelingsziekte door vliegende insecten effectief tegen te gaan. 'Het landbouwkundige probleem is nog niet opgelost', verklaart Leendertse.

Het voorlopige advies van CLM aan bietentelers is om het gebruik van breedwerkende insecticiden te vermijden en de aanwezigheid van natuurlijke vijanden te stimuleren. Leendertse wijst onder meer op de eerste positieve ervaringen met suikerbieten in strokenteelt.

Cosun verrast door bevindingen CLM

In een reactie zegt Sikken namens Cosun Beet Company dat hij voor een deel wel verrast is door de bevindingen van CLM. 'Wij hadden een meer neutrale uitkomst verwacht', erkent hij. 'Verder geeft deze deskstudie nog geen antwoord op al onze vragen. Om het werkelijke effect te meten van een bietenteelt zonder neonicotinoïden is meer onderzoek nodig.'

Sikken kan zich voorstellen dat het verbod op neonics een positief effect heeft op de milieubelasting van grondwater. Ook na het coaten van zaaizaad begrijpt hij dat er residu van het gebruikte middel in het grondwater terecht kan komen. 'Het effect van het verbod op bijen is positief, maar dat is vooral afhankelijk van de volggewassen na een bietenteelt, omdat op bietenpercelen zelf nooit bijen voorkomen.'

'Tefluthrin alleen gebruiken als het nodig is'

De aanbeveling van CLM om zaadcoating met tefluthrin achterwege te laten als de noodzaak ontbreekt, kan Sikken onderschrijven. Volgens hem wordt deze coating sowieso minder toegepast dan voorheen met neonics. Het adagium is wat Sikken betreft altijd dat bietentelers alleen middelen inzetten als het echt nodig is. 'Dat geldt ook voor deze zaadcoating.'

Voor wat betreft de extra veldbespuitingen vindt Sikken het jammer dat het onderzoek geen rekening houdt met de gevolgen voor de natuurlijke roofvijanden. 'Als telers volvelds bladluizen bestrijden, gaat dit vaak ook ten koste van nuttige insecten. Dit negatieve effect op de biodiversiteit verdient wat ons betreft meer aandacht.'