Europees Parlement zwakt groene ambities af

Het was een belangrijke week voor het Europees landbouwbeleid. Na overlegrondes die in totaal 2,5 jaar duurden, sloten de landbouwministers van de lidstaten dinsdag een akkoord over het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) voor de periode 2021-2027. Ook het Europarlement stemde in de afgelopen dagen over wijzigingen in datzelfde GLB. Vrijdag stemden de parlementariër in met het overeengekomen GLB-pakket.

Uit het akkoord tussen de landbouwministers en de stemmingen in het Europees Parlement (EP) worden de contouren van het nieuwe GLB zichtbaar. Duidelijk is dat beide een robuuste inkomenssteun van boeren prefereren boven meer betalingen voor groene diensten. 60 procent van het GLB-budget in de eerste pijler (inkomen en marktsteun) blijft gereserveerd voor de basisvergoeding per hectare. De voorwaarden daarvoor zijn flink afgezwakt ten opzichte van de plannen die voormalig landbouwcommissaris Phil Hogan in 2018 voorstelde.

EP en lidstaten zijn beide voorstander van het verplichten van de ecoregelingen waarmee lidstaten hun landbouw moeten vergroenen. Boeren blijven echter vrij om daaraan deel te nemen. De lidstaten willen hiervoor 20 procent van het budget reserveren, het EP zit op 30 procent. Om kleinere boeren meer te steunen wil het EP 6 procent van de basisvergoeding besteden aan een hogere premie voor de eerste hectares die een boer opgeeft. Of er een plafond komt aan de basispremie die een boerenbedrijf kan ontvangen, zal onderwerp van discussie worden tussen. Het EP is voorstander, maar de landbouwministers zien dat niet zitten. Mogelijk komt dit er op basis van vrijwilligheid voor de lidstaten.

Dergelijke punten van geschil zullen onderdeel worden van de triloog-onderhandelingen, waarbij lidstaten, EP en Europese Commissie tot een gezamenlijk akkoord moeten komen. Dit akkoord wordt in voorjaar van 2021 verwacht.

Lisdodde en riet

Een prioriteit voor Nederland was om natte teelten, zoals lisdodde en riet, ook subsidiabel te maken. De landbouwraad van ministers is daarmee akkoord. De precieze vormgeving daarvan is nog niet duidelijk.

Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik (CDA) is 'redelijk tevreden' met de compromissen die in het EP zijn gesloten. Voor het CDA is het belangrijk dat het nieuwe GLB het voortbestaan van agrarische gezinsbedrijven en daarmee de voedselzekerheid verzekert. Een 'rampzalig grootschalig verlies van de inkomensondersteuning' is voorkomen, aldus Schreijer-Pierik.

Het schipperen tussen ambities en inkomenssteun in Brussel is het gevolg van het krimpende landbouwbudget als gevolg van bezuinigingen en het vertrek van de Britten uit de EU. Voorheen vormde Nederland vaak een tandem met Groot-Brittannië. Nu zit het met de Scandinavische lidstaten in een minderheidsblok en dat betekent dat er concessies moeten worden gedaan.

Visie Schouten

Dat is de reden waarom de duurzame visie die landbouwminister Carola Schouten heeft op de landbouw in de Europese landbouwraad minder uit de verf, zegt Jeroen Candel, universitair docent landbouwbeleid aan Wageningen University & Research.

'Nederland hoort bij de landen die de koers willen verleggen en publieke diensten als landschap en milieu aan het GLB willen koppelen. Door het vertrek van de Britten uit de EU is het groene kamp verzwakt. Nederland zal dus compromissen moeten sluiten die ver afstaan van de wensen die het kabinet heeft voor het GLB.'

Volgens Candel kampen andere lidstaten met andere uitdagingen waarvoor ze het GLB willen inzetten. 'Frankrijk ziet bijvoorbeeld het platteland leeglopen en in Roemenië zitten veel boeren onder de armoedegrens.'

Sterk verwaterd

De Europese Commissie is het meest ambitieus op het gebied van verduurzaming. Die wil een stap verder zetten in het verduurzamen van de landbouw. In de compromissen die het Europees Parlement en de landbouwraad deze week sloten, is dat sterk verwaterd.

‘Het is op sommige vlakken zelfs een stap terug vergeleken met het huidige GLB. Dat is verwonderlijk, want we zitten met de klimaatverandering en de afspraken die daarover in Parijs en de Green Deal zijn gemaakt. Het nieuwe GLB dat nu uit de compromissen naar voren komt, is ook niet in lijn met de boer-tot-bordstrategie. Dat doet de wenkbrauwen wel fronzen’, zegt Candel.

Europarlementariër Bas Eickhout (Groenlinks, Groenen) uitte op twitter forse kritiek op het akkoord tussen EVP, S&D en Renew Europe, waardoor groene ambities voor de landbouw naar beneden zijn bijgesteld. Volgens Eickhout betekent dit 'minimaal 7 jaar stilstand in de vergroening van het Europees landbouwbeleid. De basiseisen waar een boer aan moet voldoen om subsidie te ontvangen blijven in de deal hetzelfde. Dat terwijl onderzoek na onderzoek toont dat deze eisen veel te zwak zijn en daardoor bijdragen aan het achteruit hollen van de natuur.'

#votethiscapdown

De bekende Zweedse klimaatactiviste Gretha Thunberg startte een online actie #votethiscapdown waarmee zij trachtte de finale stemming van vrijdagavond nog te beïnvloeden. Zij vindt dat de aangenomen GLB-voorstellen geen recht doen aan de klimaatproblemen in de wereld. Het is haar me deze actie niet gelukt om het GLB-akoord van tafel te krijgen, bleek vrijdagmiddag toen het EP ermee instemde.