Druk van drugscriminelen op boeren neemt toe

Belangrijkste conclusies uit het onderzoek: er is een lage bereidheid onder boeren en tuinders om verdachte situaties te melden, een toenemende leegstand van agrarische bebouwing en een capaciteitsprobleem bij de handhavingsdiensten. Deze zaken zorgen volgens ZLTO-bestuurder Hendrik Hoeksema voor een blinde vlek.

Het ATO opereert onder het Strategisch Beraad Ondermijning en is een onafhankelijk orgaan van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Volgens de voorzitter is het onderzoek belangrijk om de productiekant van de Nederlandse drugsindustrie beter in kaart te brengen.

Weerbaarder maken

'Hennep, synthetische drugs, cocaïnewasserijen en in toenemende mate ook crystal meth worden vaak in leegstaande loodsen en schuren geproduceerd', stelt Noordanus. 'We willen weten hoe boeren hiermee dealen en hoe we hen weerbaarder kunnen maken. En we willen meer zicht krijgen op dit productieproces en hoe deze business in elkaar steekt. Want bestrijden is meer dan alleen het toepassen van het strafrecht.'

Een belangrijk onderdeel van de dubieuze bedrijfsstrategie is dus het platteland. Met weinig pottenkijkers en genoeg potentiële productielocaties is dit een walhalla voor drugsbazen. Uit het onderzoek blijkt dat het merendeel van de agrarisch ondernemers voorbeelden kan geven van drugsgerelateerde activiteiten, op het eigen erf dan wel in de nabije omgeving.

Voor het onderzoek is onder meer een enquête uitgezet onder boeren en tuinders in het werkgebied van ZLTO. Van de ondervraagden heeft 17 procent iemand aan de deur gehad die een bedrijfsgebouw wilde gebruiken en waarbij de ondernemer vermoedde dat dit verband hield met drugscriminaliteit. 'Dat is natuurlijk heel veel', zegt Noordanus. 'Daar hebben boeren last van. Ze worden onder druk gezet door criminelen met verzoeken voor het verhuren van hun leegstaande gebouwen.'

Hoewel de meeste boeren zeggen bestand te zijn tegen deze druk en verleidingen, zal de weerbaarheid van agrarisch ondernemers erop achteruit gaan. Al is het alleen maar door de toenemende leegstand en dreigende verpaupering van het platteland.

In 2030 staat er naar schatting 25 miljoen vierkante meter agrarische bebouwing leeg. De (slechte) financiële situatie van boeren is een breekijzer voor drugscriminelen om grip op ze te krijgen. En op leegstaand vastgoed in het buitengebied, zo melden de onderzoekers.

Een van de aanbevelingen in het rapport luidt dan ook dat de plattelandsbewoners weerbaar moeten blijven. Het terugdringen van leegstand staat bovenaan het lijstje met aanbevelingen. 'Leegstand is de grote zwakke plek van het platteland', stelt Noordanus. 'Er staat al 11 miljoen vierkante meter leeg. Als we dit niet tackelen, is dit probleem over tien jaar gigantisch.'

Het koppelen van sanerings- of uitkoopregelingen aan het opruimen van vastgoed is volgens Noordanus belangrijk. 'En er moet meer op worden gestuurd dat de sterke bedrijven in de agrarische hoofdstructuur zich vestigen of uitbreiden op de plek van de stoppers.'

Een andere aanbeveling om de weerbaarheid te vergroten en de blinde vlek te verkleinen, is een platform waarop vraag en aanbod van vrijkomende agrarische bebouwing op een inzichtelijke en gecontroleerde wijze bij elkaar komen. Noordanus: 'Dat lijkt me echt zinvol, want op die manier kun je de huurder vooraf doorlichten. Gemeenten hebben daarvoor de juridische mogelijkheid met de wet Bibob.'

Bal ligt ook bij kabinet

De voorzitter van het aanjaagteam legt de bal ook bij de overheid. 'Er is te weinig handhavende en opsporingscapaciteit in het buitengebied. Ik heb daarover het manifest 'Een Pact voor de Rechtsstaat' gepubliceerd. Er is per jaar 400 miljoen extra nodig in de aanpak van ondermijning. Dat is een keuze die het volgende kabinet zal moeten maken. Anders komen we er nooit vanaf.'

De ambitie moet in ieder geval zijn dat Nederland geen koploper meer is in Europa als het gaat om drugsproductie, zegt Noordanus. 'Dat lijstje wil je niet aanvoeren.'

Veel vraagtekens

Dit alles zorgt voor veel vraagtekens. 'Als overheid weten we gewoon te weinig over wat er aan criminele activiteiten gaande is op het platteland. Onze informatiepositie is beperkt', aldus Noordanus.

'Dat moet beter en ik zie daarin voor organisaties als LTO ook een grote rol weggelegd. Zij hebben dat grote netwerk en kunnen bijvoorbeeld met vertrouwenspersonen veel meer actief signaleren. Boeren hebben hulp van buitenaf nodig.' Noordanus vergelijkt de drugsscene met Hotel California: 'Als je erin zit, kom je er niet meer uit.'