Snelle data kunnen veel schade voorkomen

Achtergrond Algemeen Johan Boonen 09 okt 2020 om 12:00uur

Informatie over de herkomst van appels, bloemkool, vlees en zuivel snel beschikbaar maken, van erf tot supermarktschap. Daar werkt Fresh Upstream aan. Volgens programmamanager Harrij Schmeitz is dat niet alleen in het belang van de retail. 'Data kunnen niet alleen de schade van calamiteiten beperken. Ze zijn ook cruciaal voor technologische innovatie.'

Snelle+data+kunnen+veel+schade+voorkomen

Telers van bindsla in de Verenigde Staten hadden er in enkele jaren tijd tot drie keer toe mee te maken: een besmetting van hun product met de E.coli-bacterie. En tot drie keer toe kregen alle telers in de VS de financiële klappen, omdat de haard niet snel te traceren was en consumenten uit voorzorg alle bindsla links lieten liggen.

Voor supermarktketen Walmart reden om de traceerbaarheid van voedingsmiddelen over een andere boeg te gooien. Walmart maakt voor tracking en tracing voortaan gebruik van blockchaintechnologie, ontwikkeld door IBM. Alle relevante gegevens, van leverancier van meststoffen tot en met het product in de winkel, zijn gedigitaliseerd.

Daarmee is, in het geval van een besmetting, binnen enkele seconden duidelijk waar de infectie heeft plaatsgevonden. Met het oude systeem, waarbij veel gegevens nog op papier werden vastgelegd, kon dat soms dagen of weken duren.

Met blockchain blijft de schade voor de rest van de sector beperkt

Harrij Schmeitz, programmamanager bij Fresh Upstream

Tussen erf en supermarkt

Het versnellen van data-uitwisseling is het werkterrein van programmamanager Harrij Schmeitz van Fresh Upstream. Het platform werkt sinds 2018 aan standaardisatie van data in de keten, vooral het stuk tussen het boerenerf en de supermarkt.

In het platform werkt een groot aantal partijen samen: LTO Nederland, GroentenFruit Huis, Frugicom, Nevedi, FNLI, CBL en GS1 Nederland (datastandaardisatie). De besmetting van bindsla in de VS maakt volgens Schmeitz duidelijk dat ook telers belang hebben bij een snelle uitwisseling van gegevens.

'Zolang de bron niet is gevonden, mijden consumenten een product. En dan raakt zo'n besmetting alle telers', stelt Schmeitz. 'Blockchain brengt snel duidelijkheid. Dan kun je gericht actie ondernemen en blijft de schade voor de rest van de sector beperkt.'

Managementprogramma's varkensbedrijven

Schmeitz heeft een lange staat van dienst wat betreft automatisering en digitalisering in de land- en tuinbouw. Eind jaren tachtig maakt hij de ontwikkeling mee van de eerste managementprogramma's voor de varkensbedrijven.

'Ik herinner me nog een varkenshouder die voor 25.000 gulden investeerde in een programma voor de zeugenhouderij. Op dat moment een gewaagde stap', zegt Schmeitz. 'Een jaar later meldde hij zich weer. Nu om hetzelfde te doen voor zijn vleesvarkenstak. Zijn investering in de zeugenhouderij had hij al lang en breed terugverdiend.'

Schmeitz stond ook mede aan de wieg van MPS, het milieucertificeringsprogramma voor de sierteelt. 'Het heeft de sector enorm geholpen bij het verduurzamen van teelten.' Hij wil maar zeggen: niet alleen supermarkten hebben baat bij snelle en juiste data, ook voor ondernemers is informatie cruciaal.

Dezelfde datastandaarden

Fresh Upstream analyseert de datastromen rond gewasbeschermingsmiddelen, biociden en diergeneesmiddelen. In de ideale situatie die Schmeitz voor ogen heeft, maken alle partijen gebruik van dezelfde datastandaarden, zodat snel en efficiënt informatie kan worden uitgewisseld.

'De praktijk is helaas versplinterd en onvolledig', weet Schmeitz. 'Telers die het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen nog handmatig moeten invoeren, met alle kans op fouten. Of importeurs van middelen die te maken hebben met heel veel verschillende toelatings- en artikelnummers, omdat Europese harmonisatie ontbreekt.'

Herkomst traceren

Schmeitz trekt een parallel met geneesmiddelen. 'Ieder doosje bevat tegenwoordig verplicht een blokjescode waarmee de herkomst van het medicijn kan worden getraceerd, tot op de afzonderlijke productiebatch nauwkeurig. Voor gewasbescherming is er behoefte aan iets vergelijkbaars. Dat een teler bij het gebruik van een middel de code inleest en dat dan alle relevante informatie is opgeslagen in zijn managementprogramma.'

Aan Fresh Upstream de taak om afspraken te maken over de manier waarop deze 'masterdata' worden vastgelegd en aangeboden. Met alle betrokken partijen, van boeren en tuinders tot het Ctgb en van de Europese Unie tot het CBS.

Proef met cherrytomaten

Het belang van uniforme data neemt alleen maar toe, nu kunstmatige intelligentie haar intrede doet in de sector. In Wageningen werden eind 2019 cherrytomaten geplant in vijf kascompartimenten van 92 vierkante meter. Ieder compartiment werd door een ander internationaal team van experts verzorgd op afstand, via kunstmatige intelligentie. Sensoren hielden de tomaten in de gaten. In het zesde compartiment werden de tomaten op de 'ouderwetse manier' verzorgd, door ervaren Nederlandse telers.

In Wageningen hielden sensoren de cherrytomaten in de gaten. © Han Reindsen

Eind mei werden in Wageningen de laatste tomaten geoogst. Wat bleek: de ervaren telers moesten telkens weer het onderspit delven ten opzichte van de teams die op afstand teelden met sensoren. Op alle relevante onderdelen: kwaliteit, duurzaamheid en financieel resultaat. 'We staan op de drempel van een nieuwe manier van telen van gewassen', concludeert Schmeitz. 'En daarbij zijn uniforme data key.'

Grip op eigenaarschap van data via speciaal platform

Het eigenaarschap van data is een bekende discussie onder boeren en tuinders. ‘Het kan niet zo zijn dat bijvoorbeeld technologiebedrijven via boeren allerlei gegevens verzamelen, daarmee een app ontwikkelen en vervolgens die app weer tegen betaling beschikbaar stellen’, zegt voorzitter Jaap van Wenum van de LTO-vakgroep Akkerbouw. JoinData is wat hem betreft een goede manier om als boer grip te houden op datastromen. ‘Via dat platform bepalen boeren welke partijen gegevens ontvangen en voor welk doel.’ JoinData is een vrij recent initiatief. ‘Het zou goed zijn als meer partijen zich aansluiten.’ Het gaat daarbij volgens Van Wenum uitdrukkelijk om gegevens die alleen van belang zijn voor het boerenerf. ‘Dat je gegevens deelt die ook voor andere schakels van belang zijn, is vanzelfsprekend. Vaak is dat zelfs wettelijk verplicht. Het is goed dat Fresh Upstream zorgt voor meer uniformiteit in die datastroom.’ Ook Harrij Schmeitz van Fresh Upstream kent de discussie over eigenaarschap. ‘Maar wij gaan daar niet over. Dat vraagstuk ligt echt op het bordje van de ketenpartijen.’ Hij heeft overigens wel een mening over de discussie. ‘Die duurt te lang, waardoor kennisontwikkeling in de sector dreigt stil te vallen.’ In andere sectoren speelt de discussie over het eigenaarschap veel minder, zegt Schmeitz. ‘Een tikkie sturen is inmiddels gemeengoed. Niemand die zich de vraag stelt wie eigenaar is van die data.’ Dat data waarde hebben, is voor Schmeitz helder. ‘Een Duitse supermarkt werkt aan een varkensvleesconcept waarbij de dieren alleen nog tarwe krijgen dat in een straal van maximaal 50 kilometer rondom de boerderij is geteeld. Zo’n product staat of valt met data.’