Het jaarlijkse gevecht met de bodem

Nathan van Beek pakt er een oude bodemkaart bij. 'In de laatste ijstijd stroomde de Maas hier ergens', legt de Brabantse akkerbouwer uit. 'Dat zie je terug in de bodem. Onder de zandgrond zit een storende kleilaag.'

De oude stroomruggen zijn 'op de streep af' terug te zien. Als de leemlaag ondiep zit, raakt de zandgrond daarboven bij regen snel verzadigd. Op plekken waar de leemlaag wat dieper zit, zorgt die ervoor dat het water minder snel wegzakt, zodat het zand erboven minder snel verdroogt.

Liever meer beregeningsputten

Van Beek teelt op bonte grond, van zware leem tot klapzand. Hij doet er alles aan om de bodem te verbeteren, zoals draineren. Hij had ook graag meer beregeningsputten gewild, maar dat mag niet in het invloedgebied van een Natura 2000-gebied, waarin een groot deel van zijn land ligt.

Tegelijk onttrekt daar een pompstation van drinkwaterbedrijf Brabant Water jaarlijks 15 miljoen kuub water per jaar. 'Je merkt dat het er veel droger is', zegt Van Beek. Hij krijgt daar geen compensatie voor.

Schaderegeling van Brabant Water

Voorheen had de akkerbouwer te maken met drinkwaterbedrijf TWM. Dat had geen schaderegeling. Brabant Water heeft die wel, maar boeren in het voormalige TWM-gebied kunnen er geen beroep op doen. 'We zijn daarover al jaren aan het steggelen', moppert Van Beek. 'Wij willen dat de schaderegeling van Brabant Water ook voor ons geldt.'

Van Beek zou graag ruimere regels zien voor beregenen in dat invloedgebied. 'De laatste jaren heeft Brabant Water metingen laten doen naar nitraat in het grondwater. Na een lange droge periode vindt meer uitspoeling plaats als er ineens regen valt. Vaak is dit te wijten aan een verdroogd gewas dat geen nitraat meer opneemt. Temeer een reden om het beregeningsbeleid tegen het licht te houden.'

Beperkingen rond gewasbescherming

De akkerbouwer heeft in het invloedsgebied ook te maken met beperkingen bij de gewasbescherming. 'We hebben wel de lasten, maar niet de lusten.'

Het doorbreken van de storende laag zou op een aantal percelen het vochttransport in de bodem kunnen verbeteren. Diepspitten ziet Van Beek als een van de opties. Maar behalve de hoge kosten heeft dat als nadeel dat daardoor veel zure grond naar boven komt. Daar zit de akkerbouwer niet op te wachten. Want dat is fnuikend voor de opbrengst.

Perceel suikerbieten

Van Beek teelde ooit suikerbieten op een perceel met een zuurtegraad van 4,7. 'Er kwam niets van terecht. Zo'n perceel moet je eerst bekalken, maar het duurt jaren voor je het gehalte op orde hebt. Aardappels kunnen veel beter tegen een lage zuurtegraad.' Hij is ook terughoudend om te diepspitten. Van ervaringsdeskundigen hoort hij dat de slempgevoeligheid toeneemt. Hij weet nog niet of hij het gaat doen. 'Eerst maar eens financieel overleven.'

Van Beek houdt bij de teelt voortdurend rekening met de bodemgesteldheid. Hij zaait uien bijvoorbeeld alleen op percelen waar hij kan beregenen. Aardappels plant hij soms wel op percelen waar hij niet kan beregenen, maar dan alleen Fontane. 'Dat ras kan het beste tegen droogte.'

Als voorbeeld wijst de akkerbouwer op een gewas uien op een stuifgevoelig perceel aan de overkant van de weg. Na het ploegen en klaarleggen, zaaide hij gelijk gerst met een kunstmeststrooier, tegen het stuiven. Daarna zaaide hij de uien en strooide hij compost, ook vooral tegen het stuiven. Zodra de uitjes goed en wel boven stonden, spoot hij de gerst dood.

Van Beek loopt naar het perceel om het te laten zien. De gerst is aan het afsterven. Tussen de rijtjes uien liggen nog de houtige resten van de compost. De rest is al grotendeels verteerd.

Grond ruilen met veehouders

De Brabantse akkerbouwer ruilt veel grond met veehouders. Hij teelt aardappelen bij hen in ruil voor mais of gras op zijn eigen percelen. De veehouders krijgen er een kant-en-klaar perceel nieuw grasland voor terug en ze kunnen meer mest kwijt. Vooral voor percelen die verdroogd zijn en daardoor vaak ook veronkruid, biedt dat voordelen.

Gras rouleert in het hele bouwplan. Van Beek probeert zijn aardappels 1-op-6 of 1-op-7 te telen. 'Ik erger me dood aan akkerbouwers die 1-op-3 telen, dat is kortetermijngewin.'

Van Beek teelt ook graszaad, waarbij veehouders een herfstsnede kunnen maaien. Afhankelijk van de stand van het gewas en de eventuele verontreiniging met onkruid of verkeerde grassoorten, laat hij het graszaad liggen voor een tweede jaar zaadteelt of voor ruwvoer voor een veehouder. 'Graszaad levert veel organische stof op', stelt hij vast. 'Het is niet goed voor het directe rendement, maar wel goed voor de lange termijn.'