Voederbiet als het 'superfood' voor koe

Achtergrond Melkvee Martijn van Rossum 15 jun 2020 om 06:33uur

Melkveehouder Bert Wissels uit het Gelderse Hengelo is fan van de voederbiet. Sinds het melkquotum er in 2015 vanaf ging, is hij weer voederbieten gaan telen en vers gaan voeren aan zijn koeien. Dat doet hij in het winterseizoen, als de koeien op stal staan.

Voederbiet+als+het+%27superfood%27+voor+koe

'In de jaren tachtig verbouwden wij al voederbieten', vertelt hij. 'Maar toen het melkquotum werd ingevoerd, zijn we ermee gestopt. Het gaf te veel liters met een te hoog vetpercentage. Maar ik ben altijd van plan geweest, mocht het quotum ervan afgaan, om weer opnieuw voederbieten te gaan verbouwen.'

Krachtvoer bijvoeren doet hij amper. En sinds hij de voederbieten erbij heeft, verbouwt hij minder mais. Afgelopen winter gaf hij zijn koeien per dag per koe 18 kilo verse voederbiet, 12 kilo mais en 28 kilo kuilgras. Het optimum is volgens Wissels om 10 tot 15 kilo voederbiet per koe per dag te voeren. 'Maar dit jaar had ik zo veel, dat ik wat meer gevoerd heb.'

Flora en fauna

De Hengelose melkveehouder was de afgelopen paar jaar deelnemer aan het Gelderse project 'Natuurinclusieve landbouw met de voederbiet voor boeren, burgers en buitenlui in Gelderland'. Het project werd ondersteund door de provincie en het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling 'Europa investeert in zijn platteland'.

De voederbiet kan veel beter tegen droogte dan mais

In dat project werd onder meer uitgezocht of het mogelijk is het areaal voederbieten uit te breiden om de flora en fauna te versterken en de milieudruk te verkleinen. De plant blijkt veel voordelen te hebben. Het gewas heeft een hoge energiewaarde en bevat veel DVE. De voederbietenteelt kan een behoorlijk deel van de maisteelt vervangen.

Voor Gelderland is een areaal van ongeveer 5.000 hectare mogelijk en landelijk zelfs tot 70.000 hectare. Ooit stond er in Nederland ook 70.000 hectare voederbiet. De footprint voor vooral stikstof en CO2 is aanzienlijk beter dan voor snijmais als een deel van het aangevoerde krachtvoer ermee wordt vervangen. Er spoelt minder nitraat uit naar het oppervlaktewater.

Ook voor biodiversiteit kunnen voederbieten een bijdrage leveren. Uit monitoring van de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging blijkt dat voederbieten soortenrijker zijn voor vogels en zoogdieren dan mais en er zijn meer insecten te vinden.

Goed tegen droogte

Een ander belangrijk winstpunt voor veehouders is de droogteresistentie van het gewas. 'De voederbiet kan veel beter tegen droogte dan mais', vertelt Wim Bussink. Hij was namens het Nutriënten Management Instituut (NMI) betrokken bij het project.

'De plant laat zijn blad snel hangen en kan soms deels afsterven, maar tegelijk heeft hij een hoog herstelvermogen. Als mais eenmaal schade heeft door de droogte kan het zich nauwelijks herstellen en is de voederwaarde vaak duidelijk gedaald. Voederbieten blijken ook diep te kunnen wortelen.'

Toch zitten er ook haken en ogen aan de voederbiet. Bussink: 'Het is teelttechnisch een wat minder gemakkelijk gewas dan snijmais. Vroeger was het in de veehouderij een veel groter gewas en was er dus ook meer kennis over aanwezig. Die kennis is grotendeels kwijtgeraakt.

'De teelt is redelijk te vergelijken met de teelt van suikerbieten. Qua mechanisatie kan je vaak een gewone bietenrooier gebruiken, dus in gebieden waar akkerbouw aanwezig is, kan de loonwerker daarin voorzien.'

Meer gewasbescherming nodig

De voederbiet staat erom bekend meer gewasbescherming nodig te hebben. Toch hoeft dat volgens Wissels niet slechter uit te pakken dan bij mais. 'Je moet alleen vaker kleine hoeveelheden bespuiten. Het is meer werk.'

De melkveehouder ziet een belangrijke beperking in Nederland voor de voederbiet. 'De derogatie-eis om 80 procent gras te telen, maakt het onaantrekkelijk. Het zou beter zijn om minimaal 70 procent gras te verbouwen, maximaal 20 procent snijmais en dan blijft er 10 procent over voor voederbieten of granen. Voederbieten zijn vanwege de hoge stikstofbenutting een ideaal gewas om na het scheuren van grasland te verbouwen.'

Het project werd uitgevoerd door NMI, de Nederlandse Jagersvereniging, Agruniek Rijnvallei, twee melkveehouders, een akkerbouwer en een kalverhouder en de drie Gelderse waterschappen. Het project werd ondersteund door New Businesses Agrifood.

Voederbieten planten uitkomst biologische kalverhouderij

Eco Fields in het Veluwse Wekerom is de enige biologische kalverhouderij in Nederland. Omdat biologische perspulp niet te verkrijgen is, moest het bedrijf op zoek naar een alternatief. Dat werd de voederbiet, sinds 2015 wordt dit gewas geteeld op het bedrijf. In de eerste twee seizoenen was dat geen succes, vertelt eigenaar Bart Boon. 'Doordat wij biologisch zijn, kunnen wij niet op chemische wijze het onkruid bestrijden. Het onkruid kwam sneller op dan de voederbieten. Dat mislukte dus helemaal.' Maar daar is wat op gevonden. De laatste jaren worden de voederbieten niet gezaaid, maar geplant. De opkweek vindt plaats in kassen en wordt half april geplant op 4,5 hectare van Eco Fields. 'Dat bevalt ontzettend goed en ook de kalveren doen het er ontzettend goed op', geeft Boon aan. 'Afgelopen jaar zaten we een maand zonder voederbieten, dat zagen wij gelijk terug in de groei van de kalveren. Die groeiden minder hard als met voederbieten. Wij zijn daarom heel blij met de voederbieten.' Het opkweken van voederbieten is een eigen uitvinding geweest, maar de situatie van Eco Fields is dan ook uniek. Het is het enige kalverbedrijf dat zich volledig heeft toegelegd op het opfokken van kalveren die afkomstig zijn van biologische melkveebedrijven. Het bedrijf biedt plaats aan 1.500 kalveren die op het eigen bedrijf, in de eigen slachterij, worden geslacht. Het planten van voederbieten doet Eco Fields in eigen beheer, het rooien doet de loonwerker.